نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
آزادی در دوره مشروطه بهعنوان یکی از حقوق ملت در متمم قانون اساسی به تثبیت رسید، اما استقرار کوتاهمدت آزادی در جامعه ایران دیری نپایید و با بحران مشروعیت دینی روبهرو شد. این بحران در کنار دیگر موانع ساختاری سیاسی-اجتماعی که وجود داشت، زوال آزادی با داعیه عدم مشروعیت دینی آن را به دنبال آورد. در مواجهه با این بحران، جریان علمای حامی مشروطه درصدد برآمدند نسبت مذهب و آزادی و بهطورکلی نسبت دین و مشروطه را مورد بازاندیشی قرار دهند تا با ساختن نظریهای منسجم، به این بنیان سیاسی نوظهور مشروعیت دینی بدهند. ثقهالاسلام تبریزی یکی از چهرههای شاخص این جریان محسوب میشود که در رسایل سیاسی خود، پروژة مشروعسازی مشروطه و آزادی را وجهه همت خود قرار داده است. در این نوشتار، سعی بر آن است تا تمهیدات نظریای که ثقهالاسلام بهمنظور حل تعارض نسبت دین و آزادی فراهم میآورد و نیز انسجام درونی طرح نظری او مورد بررسی قرار گیرد. رویکرد نظری که برای مطالعة مسئله حاضر اتخاذ شده، تحلیلی است که توکویل در کتاب «دموکراسی در آمریکا» از نسبت دین و آزادی ارائه میدهد.
کلیدواژهها