,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2022.228257.1280
چکیده
سیاره زمین اثرات فزاینده تغییرات اقلیمی و افزایش در فراوانی و بزرگی رخدادهای شدید جوی را تجربه میکند. تبعات تغییر اقلیم مانند گرمای شدید، کمآبی، خشکسالی، سیل، بیابانزایی، فرونشست زمین و ریزگردها در ایران نیز با شتاب در حال آشکار شدن است. پژوهش حاضر با بهرهگیری از تعریف موسع از امنیت بدنبال پاسخ به این پرسش است که آیا پیامدهای تغییر اقلیم تهدیدی برای موجودیت و امنیت ملی ایران میباشد؟ فرضیه مقاله اینگونه تدوین یافته که تغییر اقلیم یک ابر بحران و تهدید امنیتی بلاواسطه بوده که میتواند کشور را از درون با تنشهای اجتماعی، آوارگی جمعیت، فقر و بیثباتی اقتصادی، نارضایتی از حکومت و کاهش مشروعیت آن مواجه سازد. در بیرون نیز میتواند مبنای اتحادها و ائتلافها و درگیری میان ایران و همسایگانش بر سر حوضههای آبریز مشترک باشد. یافتههای پژوهش گویای آن است که دولت ایران باید استراتژی «بیتصمیمی» را کنار گذاشته و در حوزه سیاست «علیا» یا سخت با پیامدهای فراگیر و غیرقابل پیشبینی تغییر اقلیم که میتواند در جایگاه دوم بعد از یک جنگ اتمی قرار گیرد، مقابله نماید. چارچوب نظری پژوهش نظریه امنیتی کپنهاگ و روش پژوهش توصیفی- تحلیلی میباشد.
- ابراهیمی، نبیالله (1386)، «تاملی بر مبانی و فرهنگ مکتب کپنهاگ»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 21، شماره 2، تابستان 1386، صص458- 439 .
- اسنایدر، کریک (1384)، امنیت و استراتژی معاصر، ترجمه سید حسین محمدی نجم، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد جنگ، دوره عالی جنگ.
- اطاعت، جواد & ورزش، اسماعیل (1391)، «هیدروپولیتیک هیرمند: دلایل، آثار و پیامدها»، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 80 . صص 212 -193.
- بخشایشیاردستانی، احمد (1396)، «دیپلماسی برای محیطزیست»، دیپلماسی ایرانی، 13 تیر 1396، قابل دسترس در: http://irdiplomacy.ir/fa/news/1969773/
- برنا، رضا & فرزانه، مهسا (1398)، «گردوغبار و اثرات آن بر محیطزیست و راهکارهای کاهش»، کنفرانس گردوغبار در جنوب غرب آسیا، اردیبهشت 1398. صص. 9-1.
- بوزان،باری (1378). مردم، دولتها و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده راهبردی.
- بیاتی، پریسا & نادی، رویا (1393)، «گردوغبار و اثرات منفی آن بر سلامتی»، محیطزیست و اقتصاد، کنفرانس بینالمللی توسعه پایدار، راهکارها و چالشها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیطزیست و گردشگری، صص.6-1.
- پایگاه خبری انتخاب (1401). «تکان دهنده مثل کاهش سطح روزانه ۵۰۰ هکتار جنگل و مرتع در ایران»، 21 خرداد 1401، قابل دسترس در: https://www.entekhab.ir/fa/news/680460/
- جلالی، محمد & افشاری، مریم & مزینانیان، زینب (1399)، «تأثیر ابعاد زیست محیطی تغییرات اقلیمی بر امنیت ملی»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیطزیست، دوره 22، شماره 9. صص. 190-179.
- خبرگزاری جمهوری اسلامی (1401). «شمار فوتیهای سیلابهای اخیر به ۶۹ تن رسید»، 9 مرداد 1401، قابل دسترس در: https://www.irna.ir/news/84839508/
- خبرگزاری ایسنا (1401). «اقلیم، زلزله و سیل عوامل جدید کوچ اجباری۸۰ درصد جمعیت کشور اثرات بیابانزایی را حس میکنند»، 25 اردیبهشت 1401، قابل دسترس در: https://www.isna.ir/news/1401022516194/
- خبرگزاری مهر (1400)، «اختصاص ۳۷۰ میلیون یورو برای مقابله با گردوغبار در کشور»، 25 شهریور، قابل دسترس در: https://www.mehrnews.com/news/5306011D8
- درویش، محمد (1395)، «طرح ترکیه بیشتر نقاط کشورمان را زیر گرد و خاک میبرد»، خبرگزاری ایمنا، 2 شهریور، قابل دسترس در: https://www.imna.ir/news/244120/
- رحیمی آشتیانی، دلیله (1398)، «سیاست آبی ترکیه و تاثیر آن بر امنیت خاورمیانه»، وبسایت خبر آنلاین، 15 آذر ، قابل دسترس در: https://www.khabaronline.ir/news/1328345/
- دهقانی، رضا (1400)، «غرب آسیا تشنه است؛ بیآبی، بحرانی که هنوز جدی گرفته نمیشود»، خبرگزاری فارس، 5 آذر، قابل دسترس در:https://www.farsnews.ir/news/14000904000539/
- زارع، مهدی (1401)، «طوفان و گرد و غبار مرز نمیشناسند»، روزنامه آرمان ملی، کد خبر 336431. 19 خرداد 1401، ص.9.
- سازمند، بهاره (1392)، «تغییر اقلیم و امنیت زیستمحیطی جنوب شرقی آسیا؛ واکاوی فعالیتهای آ.سه.آن»، فصلنامه سازمانهای بینالمللی، سال اول، شمارۀ صص.98-73.
- سعادتمند، آریا (1401)، «سد ایلیسو چه بر سر ایران میآورد؟»، پایگاه خبری-تحلیلی نواندیش،22 فروردین، قابل دسترس در: https://noandish.com/fa/news/139948/
- صمدی، رقیه (1401)، «اقلیم، زلزله و سیل عوامل جدید کوچ اجباری»، پایگاه خبری انتخاب، 25 اردیبهشت 1401، قابل دسترس در: https://www.entekhab.ir/fa/news/676437/
- عبدالهخانی، علی (1398)، نظریههای امنیت، تهران: انتشارات ابرار معاصر، چاپ پنجم.
- عراقچی، عباس (1393)، «دیپلماسی آب، از منازعه تا همکاری»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره 3، شماره 4. زمستان، صص 119-91.
- عسگری بزایه، فاطمه & محمدزاده، رویا & آذینفر، یدالله (1399)، «آب و چشمانداز آن در منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا)»، مجله آب و توسعه پایدار، سال هفتم، شماره 2. صص. 44-33.
- کاویانیراد، مراد (1395)، «آشفتگی الگوی بارش و ناکارآمدی مدیریت بحران»، مجله دیدهبان امنیت ملی، شماره 49-48، فروردین و اردیبهشت ، صص.28-23.
- گوترش، آنتونیو(2021)، «داریم قبرهای خودمان را میکنیم»، سخنرانی دبیرکل سازمان ملل در بیست و ششمین کنفرانس اقلیمی سازمان ملل در اسکاتلند، ۱ نوامبر https://www.bbc.com/persian/world-59114612
- لی، جیمز آر (1392)، تغییرات اقلیمی و درگیریهای مسلحانه، ترجمه جعفر حسنپور، چاپ اول، ناشر: مرکز آموزشی شهید سپهبد صیاد شیرازی.
- محسنی بندپی، انوشیروان (1401)، «تنش آبی در ایران»، خبرگزاری دانشجویان ایران، 23 خرداد، قابل دسترس در: https://www.isna.ir/news/1401032316012/
- مرگن، لیلا (1401)، «خداحافظی ایران با ارس»، پایگاه خبری انتخاب، 7 اردیبهشت 1401، قابل دسترس در: https://www.entekhab.ir/fa/news/673478/
- مشرق نیوز (1400)، «افتتاح سد «ایلیسو» و تکمیل جنگ آبی ترکیه علیه کشورهای همسایه»، 17 آبان، قابل دسترس در: https://www.mashreghnews.ir/news/1296300/
- مقدسی، شبنم (1398)، «بحران آب ایران و تنشهای اجتماعی»، خبرگزاری ایرنا، دوم تیر 1398، قابل دسترس در:
https://plus.irna.ir/news/83358938/
- هیئت بیندولتی در زمینۀ تغییرات آبوهوایی سازمان ملل (2018)، «گزارش سال 2018 برنامۀ محیط زیست سازمان ملل متحد»، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، قابل دسترس در: https://www.ical.ir//UploadedData/284/Contents/637119126667639698.pdf
- Alam, Mayesha & Bhatia, Rukmani & Mawby, Briana (2015), Women and Climate Change: Impact and Agency in Human Rights, Security, and Economic Development, Georgetown Institute for Women, Peace and Security.Pp.1-72. Available at: https://giwps.georgetown.edu/wp-content/uploads/2017/09/Women-and-Climate-Change.pdf.
- Antonellia, Marta & Tamea, Stefania (2015), Food-water security and virtual water trade in the Middle East and North Africa, International Journal of Water Resources Development, Vol. 31, No. 3, Pp.326-342.
- Brian La Shier & James Stanish (2017), The National Security Impacts of Climate Change, The Environmental and Energy Study Institute (EESI), December 2017, Pp.27-43. Available at: https://www.eesi.org/files/IssueBrief_Climate_Change_Security_Implications.pdf
- Czulda, Robert (2022), Iran’s Water Security: An Emerging Challenge. Middle East Policy. 2022; Pp.1–11. https://doi.org/10.1111/mepo.12626.
- Dokos, Thanos (2008) Climate Change: Addressing the Impact on Human Security. International Institute for Environment and Development, London, May, 2008. Pp.7-13. Available at: https://www.files.ethz.ch/isn/91296/PolicyPaper_CC_HSN.pdf
- Elmore, Lauren (2021), The Implications of Climate Change in Iran, American Iranian Council,
- July 27, 2021, Available at: http://www.us-iran.org/news/2021/7/2/covid-19-in-iran r6by5#:~:text=Climate%20change%20has%20undoubtedly%20damaged,overall%20stability%20of%20Iran's%20economy.
- Gleick, Peter H. (2014), Water, Drought, Climate Change, and Conflict in Syria. American Meteorological Society, Vol. 6. July 2014. Pp. 331-340.
‒ Hass, Richard (2002), As the World Burns: The battle against climate change is being lost, Council on Foreign Relations, July 25. Available at: https://www.cfr.org/article/world-burns
- Hill, Alice & Martinez-Diaz, Leonardo (2020), Adapt or Perish: Preparing for the Inescapable Effects of Climate Change, Foreign Affairs, Jan/Feb 2020.
- (Hill & Martinez-Diaz, 2020).
- Huq, Saleemul (2008), The Impact of Climate Change on Human Security, International Institute for Environment and Development, London, May, 2008. Pp. 68-84. Available at: https://www.files.ethz.ch/isn/91296/PolicyPaper_CC_HSN.pdf
- Lukas, Stefan(2020), Adding Fuel to the Fire: The Underestimated Effects of Climate Change on Security Policy, Illustrated by the Example of the Middle East, Federal Academy for Security Policy, Security Policy Working Paper, No. 3. 2020, https://www.baks.bund.de/sites/baks010/files/working_paper_2020_3_1.pdf
- Madani, Kaveh & AghaKouchak, Amir& Mirchi, Ali (2016), Iran’s Socio-economic Drought: Challenges of a Water-Bankrupt Nation, Iranian Studies, Vol. 49. No. 6. Pp. 997–
- Madani, Kaveh (2014), Water management in Iran: What is causing the looming crisis? , Journal of Environmental Studies and Sciences, No. 4. Pp.1-15.
- Mcdonald, Matt (2013), Discourses of Climate Security, Political Geography, 2013 No.33 Pp.42-51.
- Michel, David (2017), Iran’s Impending Water Crisis, 21 March 2017. Pp.168-188. In book: Water, Security and US Foreign Policy, Publisher: Routledge. Available at: https://www.researchgate.net/profile/DavidMichel2/publication/327752628_Iran%27s_Impending_Water_Crisis/links/5dc98bf5a6fdcc57504066a7/Irans-Impending-Water-Crisis.pdf
- Sagatom, Saha (2019), How climate change could exacerbate conflict in the Middle East, Atlantic Council, May 14, 2019, Available at: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/how-climate-change-could-exacerbate-conflict-in-the-middle-east/
- Schaar, Johan (2019), A Confluence of Crises: On Water, Climate and Security in the Middle East and North Africa, Sipri Insights on Peace and Security, No.4. Pp.1-20.
- United Nations (2022), Climate Action needed now, the United Nations country team website of I.R. Iran, 22 March 2022. Available at: https://iran.un.org/en/175463-climate-action-needed-now.