,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2022.227384.1254
چکیده
روسیه در مقام مدعی منزلت بزرگقدرتی یکی از بالاترین موارد مداخلۀ نظامی را به ثبت رسانده است. حمله به اوکراین فصل نوینی در تاریخ مداخلات روسیه گشود که مطالعه و بازاندیشی دربارۀ علل این مداخلات را ضروری میسازد. پژوهش حاضر با رویکرد ترکیبی تبیینی(علتکاوی) و تاریخی-تحلیلی در پی پاسخگویی به این ضرورت پژوهشی است. برای این منظور، پرسشی که در کانون پژوهش قرار دارد، پرسش از عوامل موثر در مداخلههای روسیه و شناسایی و تفکیک عوامل اولیه(پایدار) از عوامل ثانویه(متغیر) است. در این مقاله، نه متغیر به عنوان عوامل مؤثر بر مداخلات نظامی روسیه شناسایی شده و سپس میزان نقش و جایگاه هر کدام در میان سلسلۀ عوامل مورد بررسی قرار گرفته است. این عوامل عبارتند از: بزرگقدرتگرایی، هژمونگرایی منطقهای، شخصیت و سبک رهبری، مبارزه با تروریسم، اتحاد و همکاری استراتژیک با دولت میزبان، ملی گرایی و پان اسلاویسم، حمایت از اقلیتهای هویتی روس، توانمندیهای اقتصادی و نظامی و نهایتاً جنگ انحرافی و مسألۀ مشروعیت. یافتههای پژوهش نشان میدهد از میان عوامل فوق، بزرگ قدرتگرایی هسته مرکزی مداخلات نظامی روسیه را تشکیل میدهد و به همراه هژمونگرایی منطقهای نقش اصلی و پایدار را در تحریک مداخلات روسیه ایفا کرده است. انگیزه انباشت قدرت برای تأمین امنیت و غبله بر تهدیدها که در علل اصلی مداخلههای روسیه متبلور است، رهیافت واقعگرایی تهاجمی را به عنوان پشتوانۀ نظری میپذیرد. از سوی دیگر، لحاظ کردن نقش نخبگان سیاسی در حلقۀ بعدی سلسلۀ عوامل مؤثر، پژوهشگر را به سمت تلفیق آن رهیافت با رهیافت تفسیری سازهانگاری رهنمون ساخته است؛ تلفیقی که اساس واقعگرایی نوکلاسیک را تشکیل میدهد.
- اشپربر، مانس (1385)، روانشناسی خودکامگی. ترجمۀ علی صاحبی. تهران: انتشارات روشنگران.
- رشیدی، احمد (1396)، «بازشناسی خود و دیگری در جریانهای فکری و بنیادهای سیاست خارجی روسیه.» مطالعات اوراسیای مرکزی. 10(2)، 324-307. . Doi: 10.22059/jcep.2018.134120.449608
- رشیدی، احمد(1400)، «استراتژی هوش مصنوعی روسیه؛ برنامههای نظامی و چالشهای پیشرو». فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 27(16).
- زرگر، افشین؛ سلیمی، لیلا (1396)، «روسیه و مبارزه با تروریسم و افراطگرایی در قفقاز»، پژوهش در هنر و علوم انسانی. 2(4). 120-107. قابل دسترسی در: http://ensani.ir/file/download/article/20171231161624-10116-40.pdf
- زرگری، هادی (1399)، «ارزیابی واکنش روسیه نسبت به تحولات پیرامونی؛ بحران در بلاروس و تنش در قره باغ». مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی، دسترسی آنلاین در 24/2/1401، قابل دسترسی در: https://www.ipis.ir/portal/subjectview/615211
- زمردی انباجی، زهرا؛ حاجی یوسفی، امیر محمد (1400)، «ژئوپلیتیک انرژی و مداخله نظامی روسیه در سوریه». فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک. 17(61)، 144-116. Doi: 1001.1.17354331.1400.17.61.5.6
- سنایی، مهدی؛ عطری سنگری، فاطمه (1390)، «مقایسۀ تحلیلی سیاست خارجی ایران و روسیه در آسیای مرکزی». فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، 4(9)، 38-21. قابل دسترسی در: https://jcep.ut.ac.ir/article_24220.html
- کرم زاده، سیامک، علیزاده، مسعود (1399)، «مداخلۀ روسیه در بحران سوریه و اصل منع مداخله در جنگهای داخلی». فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران.50(1) ، 115-99. Doi: 10.22059/jplsq.2019.272305.1889
- کرمی، جهانگیر (1389)، «سیاست خارجی هجومی روسیه و موازنه استراتژیک اروپایی».. فصلنامه سیاست.40(4)، 196-181. قابل دسترسی در: http://defa.ihuo.ac.ir/article_205808_59908fbc49068785fe4de65d1831f0c1.
- کرمی، جهانگیر؛ فاضلی، سامان (1397)، «ژئوپلیتیک دریایی و سیاست خارجی روسیه در بحرانهای اوکراین و سوریه» مطالعات اوراسیای مرکزی. 11(1)، 214-197.. Doi: 10.22059/jcep.2018.233479.449706
- کنفانی، حسام (1400)، «روسیه با قزاقستان مثل سوریه رفتار کرد». دیپلماسی ایرانی، تاریخ دسترسی: 22/ 2/1400، قابل بازیابی در: http://irdiplomacy.ir/fa/news/2009048
- کولایی، الهه؛ صداقت، محمد (1396)، «بحران اوکراین و آیین نظامی روسیه. مطالعات اوراسیای مرکزی. 10(1)، 220-205. Doi: 10.22059/jcep.2017.62908
- کولایی، الهه؛ زارعی، بهادر؛ پیشگاهی فرد، زهرا؛ اسدی کیا، بهناز (1398)، «تبیین تفکر ژئوپلیتیکی در سیاست خارجی روسیه». پژوهشهای جغرافیای انسانی. .51(4)، 1110-1093. Doi: 10.22059/jhgr.2019.267413.1007797
- کولایی، الهه و همکاران (زیر چاپ)، اسناد سیاسی، امنیتی و نظامی فدراسیون روسیه. تهران: مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران.
- کولایی، الهه؛ عابدی، عفیفه(1401)، جمهوری اسلامی ایران در ادراکهای رهبران روسیه. تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
- کولایی، الهه (1401)، «گره زدن منابع انرژی ایران به روسیه تأمین کننده منافع ما نخواهد بود». دنیای انرژی. ماهنامه اسفند، شماره 47، صص 47-44.
- متقی، ابراهیم، بقایی، خرم، رحیمی، میثم. (1388)، «بررسی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر؛ بر اساس رویکرد واقع گرایی تهاجمی». فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی، دوره 1، شماره 4، صص 24-1.
- مفتح، علی (1400)، «چرا قلعۀ روسیه با تحریم فرو نخواهد ریخت». دیپلماسی ایرانی، 11 اسفند، تاریخ دسترسی : 20/2/1401، قابل بازیابی در: http://irdiplomacy.ir/fa/news/2010209
- مرشایمر، جان (1400)، «چرا غرب مقصر اصلی بحران اوکراین است». شبکه العالم، 21 اسفند، تاریخ دسترسی: 1/3/1401. قابل بازیابی در: https://fa.alalam.1r/news/6084078
- یورونیوز (2022)، «پوتین: دفاع از سرزمین مادری همیشه مقدس بوده است». 9 می، تاریخ دسترسی: 27/2/11401. قابل بازیابی در : http://per.euronews.com/amp/2022/05/09
- یورونیوز(2022)، «چرا اوکراین برای روسیه و پوتین مهم است». 26 ژانویه، تارخ دسترسی: 24/2/1401، قابل بازیابی در https://per.euronews.com/2022/01/25
- Adamsky, D., (2015), “Putin’s Syria Strategy: Russian Airstrikes and What Comes Next,” Foreign Affairs, October 1.
- Allison, R. (2013), Russia, the West, and Military Intervention, Oxford: Oxford University press.
- Charap, S., Colton, T., (2017), Everyone Loses: The Ukraine Crisis and the Ruinous Contest for Post-Soviet Eurasia, London: Routledge.
- Charap, S., Geist, E., Frederick, B., Drennan, J., Chandler, N., Kavanagh, J. (2021), Russia's Military Interventions. Santa Monica: RAND Corporation, Accessed at: 22 May 2022. Retrieved from: https://www.rand.org/pubs/research_reports/RRA444-3.html
- Chotiner, I. (2022), “Reexamining Putins Military Interventions in the Middle Eeast”, New Yourker, Accsseced at 9 Mar. 2022, retrieved from: https://www.newyorker.com/news/q-and-a.
- Cuppuleri, A. (2021), “The Rational Behind Russia's Military Interventions”, Accessed at 14 May 2022. Retrieved from: https://www. Ispionline. it/ it/ pubblicazione.
- Davis, E. (2022), “Putin’s Support Strong in Russia amid Ukraine War: Poll”. 31 Mar., Accessed date: 15 May 2020, Retrieved from: https://www.usnews.com/news/world-report/articles/2022-03-31.
- Saunders, E., (2011), Leaders at War: How Presidents Shape Military Interventions, Ithaca, N.Y.: Cornell University Press.
- Götz, E., (2015), “It’s Geopolitics, Stupid: Explaining Russia’s Ukraine Policy,” Global Affairs, 1(1).
- Götz, E., (2017), “Putin, the State, and War: The Causes of Russia’s Near Abroad Assertion Revisited,” International Studies Review, 19(2).
- Grigas, A., (2016), Beyond Crimea: The New Russian Empire, Hartford, Conn.: Yale University Press.
- Hopf, T., (2005), “Identity, Legitimacy, and the Use of Military Force: Russia’s Great Power Identities and Military Intervention in Abkhazia,” Review of International Studies, Vol. 31, December.
- Koesel, K., Bunce, V., (2013), “Diffusion-Proofing: Russian and Chinese Responses to Waves of Popular Mobilizations against Authoritarian Rulers,” Perspectives on Politics, 11 (3).
- Koyle, J. (2018), Russia's Border Wars and Frozen Conflicts. London: Palgrave Macmillan
- Krickovic, A., (2014), “Imperial Nostalgia or Prudent Geopolitics? Russia’s Efforts to Reintegrate the Post-Soviet Space in Geopolitical Perspective,” Post-Soviet Affairs, 30(6).
- Lynch, D., (2000), Russian Peacekeeping Strategies in the CIS: The Cases of Moldova, Georgia and Tajikistan, London: Palgrave Macmillan.
- Marten, K., (2015), “Putin’s Choices: Explaining Russian Foreign Policy and Intervention in Ukraine,” Washington Quarterly, 38(2).
- Mearsheimer, J., (2014), “Why the Ukraine Crisis Is the West’s Fault,” Foreign Affairs, 93(5)
- Nagashima, T., (2019), “Russia’s Passportization Policy toward Unrecognized Republics,” Problems of Post-Communism, 66(3).
- Pearson, F.S., Baumann, R., (1988) International military interventions: Identification and classification, International Interactions, 14(2), 173-180, DOI: 1080/03050628808434701
- Pigman, L., (2019), “Russia’s Compatriots: Instrument or Responsibility?” RUSI Journal, 164(2).
- Renz, B., (2018), Russia’s Military Revival, Cambridge, United Kingdom: Polity Press.
- Toal, G., (2017), Near Abroad: Putin, the West and the Contest for Ukraine and the Caucasus, Oxford, United Kingdom: Oxford University Press.
- UNSC, (1994), Resolution 937, Expansion of the Mandate of the UN Observer Mission in Georgia and Its Cooperation with the CIS Peace-Keeping Force, S/RES/937, July 12, 1994.
- Wilson, A., (2014), Ukraine Crisis: What It Means for the West, New Haven, Conn.: Yale University Press.