,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2022.225637.1193
چکیده
اعراب با نیرویِ معنوی جدید اسلام، علیرغم ادعای هویت و دین جهانی و فارغ از قوم و قبیله و نژاد، پس از تصرفات فراوان، مدعی هویت و قوم و نژاد ویژه برای خود شدند و حتی برای تحقق این امر مدعی رسالت الهی شدند. امویان بعد از خلفای راشدین در سرزمینهای تحت خلافت (ازجمله ایران)، برای تحقق این امر در حوزه هویت از استراتژیهای مختلفی استفاده کردند. بر این بنیاد، سؤالی که این تحقیق میخواهد پاسخ دهند این است که نوع سامانه استیلای امویان بر هویت ایرانیان چه بوده است و برای این استیلا از چه ابزارهای و استراتژیهای استفاده کردند؟ برای پاسخ به این سؤال از روش تبارشناسی تاریخی و مفهوم روشی «سامانه» میشل فوکو استفاده کردهایم و با توضیح سازوکارهای عناصر ناهماهنگی مانند گفتمانها، نهادها، تصمیمات نظارتی، قوانین و اقدامات اداری، به این نتیجه رسیدم که امویان با سامانه «عربی-اسلامی» که شامل استراتژیها و تاکتیکهای تهدید کاربرد وسایل قهریه، اثرات ترغیبی کلامی، نابرابریهای اقتصادی و کاربرد وسایل کموبیش پیچیده کنترل موجب تقویت و حفظ اعمال سامانه عربی-اسلامی بر جامعه و هویت ایرانیان شدند.
منابع
- اشپولر، برتولد (1391)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمهی مریم میراحمدی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
- آذرنوش، آذرتاش (1387)، چالش میان فارسی و عربی. تهران: نشر نی
- بروجردی، مهرزاد (1378)، بحثی درباب تعابیر ملیگرایانه از هویت ایرانی. ترجمهی علی صدیقزاده. مجله کیان. ش 47. خرداد و تیر
- حاجلی، علی (1391) سامانه چیست، https://www.academia.edu/38798966
- جوده، جمال (1383)، اوضاع اجتماعی - اقتصادی موالی در صدر اسلام. ترجمهی مصطفی جباری، مسلم زمانی. تهران: نشر نی
- دریفوس، هیوبرت و پل رابینو (1379)، میشل فوکو: فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک. ترجمهی حسین بشیریه. تهران: نشر نی
- راوندی، مرتضی (1375)، تاریخ اجتماعی ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر
- زرینکوب، عبدالحسین (1355)، دو قرن سکوت. تهران: انتشارات جاویدان
- زیدان، جرجی (1372)، تاریخ تمدن اسلامی. ترجمهی علی جواهرکلام. تهران: انتشارات امیرکبیر
- صدیقی، غلامحسین (1372)، جنبشهای دینی ایرانی در قرنهای دوم و سوم هجری. تهران: انتشارات پاژنگ
- صفا، ذبیحالله (1369)، تاریخ ادبیات در ایران. تهران: نشر فردوس
- فرای، ریچارد (1379)، تاریخ ایران کمبریج. حسن انوشه. تهران: انتشارات کمبریج
- فوکو، میشل (1383)، اراده به دانستن. ترجمهی. تهران: نشر نی
- فوکو، میشل (1389)، نظم اشیاء. ترجمهی یحیی امامی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
- فوکو، میشل (1390)، تاریخ جنون. ترجمهی فاطمه ولیانی. تهران: نشر هرمس
- کرتیس، وستا و سارا استوارت (1393)، برآمدن اسلام. ترجمهی کاظم فیروزمند. تهران: نشر مرکز
- کرمر، جوئل. (1375)، احیای فرهنگی در عهد آلبویه. ترجمهی محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی
- گیلانی، نجم الدین و علی اکبر کجباف (1393)، تحلیل مقاومتهای هرمزان مهرگانی، فصلنامه فرهنگ ایلام، در برابر اعراب مسلمان، دوره ۱۵، شماره ۴۴ و ۴۵، ایلام: ص ۱۲۵ تا ۱۳۷
- محمدی ملایری، محمد (1375)، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال. تهران: انتشارات توس
- مسکوب، شاهرخ (۱۳۸۵)، هویت ایرانی و زبان فارسی. تهران: فرزان روز
- مشایخی، عادل (1395)، تبارشناسی خاکستری است. تهران: انتشارات ناهید
- ممتحن، حسینعلی (1370)، نهضت شعوبیه. تهران: امیرکبیر، کتابهای جیبی
- Foucault, Michel (1980), Power/Knowledge, edited by Colin Gordon, New York City: Pantheon Books.