مناقشه ی ایران و عربستان در پرتو تحولات 2011 در منطقه؛ گذار از رویکردهای امنیتی هویت محور به رئالیسم کلاسیک

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

تحولات سال 2011 موسوم به بهار عربی یا بیداری اسلامی در منطقه ­ی شمال آفریقا و خاورمیانه­ ی عربی دربرگیرنده­ ی شکاف‌ها و چالش‌های اساسی در ساختار سیاسی-اجتماعی و اقتصادی جهان عرب بوده است. روند شکل­ گرفته در جهان عرب پس از سال 2011، در قالب و ساختار طبیعی خود قابلیت تسری‌بخشی به سایر حوزه‌های جهان عرب در سطح منطقه را داشت، اما اقدامات فرافکنانه ­ی حکام سعودی، قاعده­ ی بازی را در چارچوب گریز به جوّی سیاسی تغییر داده و تهدیدپنداری و تهدیدسازی از ایران را به‌عنوان اصلی بر فرع در دستور سیاست خارجی و امنیتی خود قرار دادند. بر این اساس، شکاف‌ها و چالش‌های هویتی دو طرف در قالب رویکردی معناگرایانه، بیش از گذشته رنگ‌و‌بویی رئالیستی و عینی به خود می‌گیرد؛ تا جایی که استراتژیست‌ها و نظریه‌پردازان روابط بین‌الملل، از مقوله‌ای فراتر از جنگ سرد بین دو طرف یاد می‌کنند. مقاله­ ی حاضر در پی بررسی مناقشه­ ی شکل‌گرفته میان دو قدرت منطقه‌ای ایران و عربستان و طرح این پرسش اساسی است که تنش میان دو طرف در کدام چارچوب تحلیلی-نظری قابلیت بررسی و ارزیابی خواهد داشت. فرضیه­ ی نوشتار حاضر این است که در مناقشه­ی میان ایران و عربستان طی سال‌ها و ماه‌های اخیر، تحلیل‌ها و چارچوب‌های رئالیستی در شکل کلاسیک آن قابلیت تبیین و تحلیل بیشتری نسبت به نظریه­ های امنیتی هویت‌محور دارند. روش به­ کاررفته در این مقاله از نوع توصیفی-تحلیلی و چارچوب نظری ارائه ­شده نیز رئالیسم کلاسیک است. درواقع، وقوع بیداری اسلامی در کنار عوامل دیگر، نظیر تشدید جنگ لفظی، برنامه هسته‌ای ایران، مسئله­ ی نفت و همراهی آمریکا با عربستان، ضمن شکل‌گیری تضاد جدی منافع میان دو کشور ایران و عربستان سعودی، باعث اتخاذ رویکرد واقع­گرایی از سوی دو طرف و گذار از رویکرد امنیتی هویت ­محور به رئالیسم کلاسیک شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Conflict between Iran and Saudi Arabia in the Light of Developments in the Region in 2011; the Transition from Identity-based Security Approaches to Classical Realism

نویسندگان [English]

  • Farzad Rostami
  • Alireza Tara
  • Samira Akbari
Razi University
چکیده [English]

Developments in the North Africa and the Middle East region in 2011 in Arabic countries include of substantial gaps and challenges in the political, social and economic structure of the Arab world. What happened in the Arab world after 2011 in the form of their natural structure and functionality could extend to the other areas of the Arab world, but Saudi Actions changed the rules of the game. In the new situation, Saudi Rulers perceived the threat and demonization of Iran as their main interest and security policy. In such a condition, international relations theorists refer to it something beyond the cold war between the two sides. This article seeks to examine the conflict formed between the two regional powers, Iran and Saudi Arabia, and accordingly, the question is that the tension between the two sides will be assessed by which theoretical analysis capabilities. The hypothesis of the study is that the conflict between Iran and Saudi Arabia in recent years and months, the realistic framework in its classical form can explain the situation better than Identity-based Security approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conflict
  • Iran and Saudi Arabia
  • Arab Spring
  • Identity-based Security Approaches
  • Classical Realism

مراجع

  1. الف) منابع فارسی
  2. آل سید‌غفور، سیدمحسن؛ کاظمی، احسان و موسوی‌دهموردی، سیدمحمد. (1394). تبیین رقابت استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در یمن، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و نهم، شماره 2، تابستان.
  3. ابراهیمی، نبی‌الله. (1394). سلفیه وهابی؛ تمایزهای هویتی عربستان سعودی و ایران، فصلنامه مطالعات ملی، سال شانزدهم، شماره 3.
  4. اسدی، علی‌اکبر. (1389). رئالیسم و رویکردهای رقیب به سیاست خارجی، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، شماره 56، پاییز.
  5. افکارنیوز. (1396). واکنش وزیر دفاع ایران به حرافی وزیر دفاع عربستان، پایگاه خبری افکارنیوز، تاریخ دسترسی 18/2/1396، قابل دسترسی در: .Http://www.afkarnews.ir/617762
  6. پورحسن، ناصر. (1396). مؤلفه‌های جنگ هیبریدی عربستان علیه ایران 2015-2017، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، سال هشتم، شماره چهارم، زمستان.
  7. تاجیک، مهدی (1396). نشانه‌ای از کاهش تنش وجود ندارد؛حمله‌های لفظی ایران و عربستان تندتر شد، سایت تحلیلی زیتون، تاریخ دسترسی، 4/10/1397، قابل دسترسی در: https://zeitoons.com/39652
  8. جاودانی‌مقدم، مهدی؛ حریرفروش، حامد .(1397). واکاوی زمینه‌ها و ابعاد سیاست خارجی نوین عربستان در خاورمیانه، فصلنامه سپهر سیاست، سال پنجم، شماره پانزدهم، بهار.
  9. خضری، احسان؛ صفوی، سید حمزه؛ پرهیزکار، امین. (1394). ریشه‌یابی منازعات ایران و عربستان (مطالعه‌ی موردی سه کشور عراق، بحرین و یمن)، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، دوره هفتم، شماره بیست و سوم، تابستان.
  10. دهشیری، محمدرضا. (1394). سازه‌انگاری و منطق تعارض جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره سی و سوم، زمستان.
  11. دهشیری، محمدرضا؛ حسینی، سیدمحمدحسین. (1395). ژئوپلیتیک منطقه و روابط ایران و عربستان، فصلنامه روابط خارجی، سال هشتم، شماره اول، بهار.
  12. رستمی، فرزاد؛ تارا، علیرضا. (1397). تحلیل روابط عربستان سعودی و اسرائیل در سایه توافق هسته‌ای ایران، فصلنامه سیاست جهانی، دوره هفتم، شماره دوم، تابستان.
  13. زنگنه، پیمان؛ حمیدی، سمیه. (1395). بازنمود ماهیت منطق حاکم بر کنشگری ایران و عربستان در بحران یمن، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال پنجم، شماره 18، پاییز.
  14. سالاری، مسعود. (1396). جنگ لفظی وزرای خارجه ایران و عربستان در نشست ایتالیا، یورونیوز، تاریخ دسترسی، 3/10/1397 قابل دسترسی در: https://fa.euronews.com/2017/12/02
  15. شیرخانی، محمد علی؛ مهاجرپور، حامد. (1391). واقع‌گرایی و نقش منابع انرژی در سیاست خارجی، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، سال چهارم، شماره سیزدهم، زمستان.
  16. صادقی، سید شمس‌الدین؛ اخوان‌کاظمی، مسعود؛ لطفی، کامران. (1394). بحران سوریه و مناقشه ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، شماره 16، زمستان.
  17. قوام، سید علی. (1389). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت، چاپ شانزدهم: پاییز.
  18. متقی، افشین. (1394). واکاوی زمینه‌های ناسازواری در روابط ایران و عربستان بر پایه نظریه سازه‌انگاری، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 12 (شماره پیاپی 42)، بهار.
  19. مشیرزاده، حمیرا. (1393). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
  20. مصلی‌نژاد، عباس. (1395). سیاست‌گذاری موازنه‌ی منطقه‌ای در روابط ایران و عربستان، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 46، شماره 4، زمستان.
  21. مصلی‌نژاد، عباس؛ صمدی، علی. (1397). سیاست‌گذاری راهبردی عربستان در روند گسترش ژئوپلیتیک بحران خاورمیانه، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 48، شماره 1، بهار.
  22. موسوی، سیدنظام‌الدین. (1391). تأثیر انقلاب‌های عربی بر رقابت منطقه‌ای عربستان سعودی با ایران، تاریخ دسترسی 17/2/1396، قابل دسترسی در: Http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13911118001098
  23. نجات، سید علی. (1393). راهبردهای جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در قبال بحران سوریه، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 4، زمستان.
  24. نورعلی‌وند، یاسر. (1396). عربستان سعودی و تلاش برای موازنه‌سازی مجدد در برابر ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیستم، شماره اول، بهار.
  25. ب) منابع انگلیسی
  26. Donnelly, Jack. (2000). Realism and International Relations, Cambridge: Cambridge University Press.
  27. Filkins, Dexter. (2018). A Saudi Prince’s Quest to Remake the Middle East, The New Yorker, April 09, 2018 Issue.
  28. Jahner, Ariel. (2012). Saudi Arabia and Iran: The Struggle for Power and Influence in the Gulf, International Affairs Review, Volume xx, Number 3, Spring.
  29. Joshi, Shashank; Stephens, Michael. (2013). An Uncertain Future: Regional Responses to Iran's Nuclear Programme, The Royal United Services Institute for Defence and Security Studies, Retrieved from: Http://www.Rusi.org/Dawnloads/Assets/WHR-4-13.pdf.
  30. Kerr, C.; Jones, T. (2011). Bahrainat The Crossroads, The Aje Of Revolution And Counter Revolution, Independet.
  31. Majin, S.K. (2017). Iranian and Saudi Cultural and Religious Identities: Constructivist Perspective Open Journal of Political Science, 7, 65-81. http://dx.doi.org/10.4236/ojps.2017.71006.
  32. Sajadi, Amir. (1993). Iran's Relations with Saudi Arabi India Quarterly.
  33. Salier, M. (2016). Changed Prioritiesin The Gulf, Saudi Arabia And The Emirates Rethink Their Relationship With Egypt, Politik German Institute For International And Security Affaire, SWP comments8.
  34. Sharafi, Hadi; Mohaghar, Ahmad. (2014). Factors Affecting Foreign Policy Approach of Iran and Saudi Arabia in the Middle East Equations, International Journal of Basic Sciences & Applied Research, Vol., 3 (SP), 93-101.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار