همنشینی حق و حکم در فقه سیاسی معاصر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

تحولات روشی درحوزه­ ی فقه معاصر، تحولی شگرف در فقه سیاسی ایجاد کرد و موجب دگردیسی در ماهیت امر سیاسی در اندیشه­ ی برخی فقیهان شد. مفهوم امر سیاسی در نظریه­ های کلاسیک مسلمانان، بر مدار مفهوم حکم و ولایات شرعی حاکمان استوار است، اما با ظهور دوگانه­ ی حق ­و­حکم، ماهیت امر سیاسی نیز دچار دگرگونی شد ونظم­های سیاسی جدیدی شکل گرفت. پرسش اساسی این است که ماهیت حق و حکم در فقه سیاسی معاصر چیست وچه پیامدهایی در عرصه­ ی سیاست به دنبال داشته است؟ بدین ­ترتیب، نخست ادبیات حق و حکم و سیر تحول و تطور آن بررسی وسپس ماهیت حق و حکم در فقه سیاسی معاصر (مشروطه) مورد کنکاش قرار می ­گیرد، و در ادامه پیامدهای آن در عرصه ­ی سیاست تحلیل  می­گردد. نگارنده تلاش می­ کند تا نشان دهد هم­نشینی حق و حکم در فقه سیاسی معاصر، حاکی از این است که سیاست در جغرافیای  اندیشه­ ی سیاسی شیعه، در میانه­ ی احکام شرعی و حقوق شهروندی قرار داشته و این مهم، موجب دگردیسی در ماهیت امر سیاسی و در نتیجه، تولید نظم­های سیاسی جدیدی در عرصه­ ی فکر و عمل سیاسی شیعه در دوره­ ی معاصر شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Companionship of right and duty in the contemporary political jurisprudence

چکیده [English]

Methodological evolution in the field of contemporary jurisprudence has had a deep influence on political jurisprudence. For example this impact can be considered regarding to the essence of political affair in the view of some jurisprudent. The concept of political affair in Muslim classic theories circuits around the concept of duty and religious authority. Appearing binary right and duty in modern paradigm, the Islamic political affair underwent and became new shape. Hither the main question is: what is the nature of right and duty in contemporary Islamic law and what are its consequences in political concept? Therefore in this article at first the literature of duty and right. Have been studied, thereafter its nature regarding to Mashruteh Feqh[1] is considered. The author tries to show the companionship of right and duty in contemporary Shea political Feqh indicate that the policy in Shea thought is posited between religion commandments and civil right. Therefore this condition has been led to any essential change in the essence of political affair. Consequently new political order has been shaped in Shea political thought and political act in resent time.[1] Islamic jurisprudence law in the age of constitutionalism  movement

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right
  • Duty
  • Civil right
  • Religious authority
  1. الف) منابع فارسی
  2. پولادی، کمال. (1380). از دولت اقتدار تا دولت عقل در فلسفه سیاسی مدرن، تهران: نشر مرکز.
  3. جوادی آملی، عبدالله. (1384). حق و تکلیف در اسلام، تحقیق و تنظیم مصطفی خلیلی، قم: اسراء.
  4. خراسانی،رضا. (1392). روش شناسی فقه حکومتی در اندیشه فقهی-سیاسی امام خمینی، مجله پژوهشنامه انقلاب اسلامی، زمستان.
  5. زارعی، محمدحسین. (1389). چالشهای فقه با حقوق مدرن ، مهرنامه، ش5، مهرماه.
  6. فیرحی، داود. (1389). درآمدی بر فقه سیاسی، فصلنامه سیاست، دانشگاه تهران، دوره چهارم، ش 1، بهار.
  7. فیرحی، داود. (1386). مباحث فقه سیاسی انجمن علمی حوزه، 29/9/86.
  8. فیرحی،داود. (1391). فقه وسیاست، ج1، تهران: نشر نی.
  9. کدیور، محسن. (1406). سیاست نامه آخوند خراسانی، تهران: طرح نو.
  10. لنگرودی، محمدجعفر. (1372). دانشنامه حقوقی، ج 3، تهران: ابن سینا.
  11. ب) منابع غیرفارسی
  12. الآملی، هاشم. (1413). المکاسب و البیع، تقریرات النائینی، ج 1، قم: موسسة النشر الاسلامی.
  13. الانصاری، مرتضی. (1418). المکاسب، ج 3، قم: الهادی.
  14. الانصاری،محمد علی. (1428). الموسوعه الفقهیه، قم: بی جا.
  15. بالقزیز، عبدالله. (2002). الدوله فی الفکر الاسلامی المعاصر، بیروت: مرکز دراسات الوحد، العربیه.
  16. بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی. (1403). بلغه الفقیه، تهران: مکتبه الصادق، چ 4، ج1.
  17. التوحیدی، محمدعلی. (1412). مصباح الفقاهه فی المعاملات، «تقریرات ابحاث ابی القاسم الخویی» بیروت: دارالهادی.
  18. الحسینی حائری، سیدکاظم. (1421). فقه العقود، ج 1، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  19. الحسینی شاهرودی، سید علی، محاضرات فی الفقه الجعفری. (1409). المکاسب المحرمه، تقریرات ابی القاسم الموسوی الخویی، ج 2، قم: دارالکتاب الاسلامی.
  20. الخراسانی، آخوند. (1406). حاشیه المکاسب، تحقیق سید مهدی شمس الدین، تهران: ارشاد اسلامی.
  21. الخمینی، سیدروح الله. (1366). کتاب البیع، ج 1، قم: اسماعیلیان.
  22. الخوانساری، موسی بن محمد. (1418). منیه الطالب فی شرح المکاسب،ج 1، قم: موسسه النشر الاسلامی.
  23. الصدر، سید محمد باقر. (1406). دروس فی علم الاصول، بیروت: دارالکتاب البنانی.
  24. الطباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1378). حاشیه المکاسب، ج1، و 2، قم: نشر اسماعیلیان.
  25. علم الهدی، علی بن حسین. (1348). الذریعه الی اصول الشریعه، تهران: دانشگاه تهران.
  26. محمدالغروی اصفهانی، محمدحسین. (1418). حاشیة کتاب المکاسب، ج 1، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
  27. القمی، میرزا ابوالقاسم. (بی‌تا). قوانین الاصول، تهران: مکتبة العالمیه الاسلامیه.
  28. الکاظمی خراسانی، محمدعلی. (1406). فوائد الاصول من افادات میرزا محمد حسین غروی اصفهانی، تحقیق رحمت الله اراکی، قم: موسسه نشر اسلامی.
  29. المجموعه من المولفین. (1427).الموسوعه الفقهیه الکویتیه،الطبعه الثانیه،کویت:دارالسلاسل.
  30. المحقق حلی. (1403). معارج الاصول، اعداد محمد حسین رضوی، قم :نشر آل البیت.
  31. المنتظری، حسینعلی. (1385). رساله حقوق، چ 4، قم: ارغوان دانش.
  32. المنتظری، حسینعلی. (1415). نهایه الوصول، قم: نشر الاسلامیه.
  33. الموسوی الخویی، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). مصباح الفقاهه، تقریر شیخ محمد علی توحیدی، ج 2.
  34. النائینی، محمدحسین. (1378). اجود التقریرات، قم : نشر الاسلامیه.
  35. النائینی، محمدحسین. (1382). تنبیه الامه و تنزیه المله، تصحیح و تحقیق سیدجواد ورعی، قم: بوستان کتاب.
  36. النائینی، محمدحسین. (1417). فوائد الاصول، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم.
  37. النجفی خوانساری. (1418). منیه الطالب، قم: موسسة النشر الاسلامی.
  38. Campbell, Tom. (2006). Right: A critical introduction, London: Rutledge.