,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2023.232321.1421
چکیده
در غالب پژوهشهای اندیشه سیاسی شیعه در دوره معاصر از تحولات شکلی و قالبی در باب نحوه مواجهه با امر سیاسی سخن رفته است. حرکت انقلابی مردم ایران به رهبری روحانیت و پس از آن شکلگیری حکومت اسلامی بر مبنای آموزهها و اهداف اسلامی، نقطه عطفی در اندیشه سیاسی شیعه به لحاظ نوع و ماهیت نظر و عمل ایجاد کرد. اگر تعاملات علما با حکومتهای صفوی و قجری را در قالب اندیشه سیاسی کلاسیک شیعه تحلیل کنیم، نوع مواجهه آنها با تحرکات انقلابی و حکومت جمهوری اسلامی در چارچوب اندیشه معاصر شیعه قابل دسته بندی است. این دوگانگی هم در شکل مواجهه با حکومتها و هم در مفاهیم پایهای قابل مشاهده است. در این نوشتار با اشاره اجمالی به تطورات شکلی اندیشه سیاسی شیعه از دوره صفوی تا جمهوری اسلامی، به تشریح دلالتهایی میپردازد که اندیشه سیاسی معاصر شیعه را از دوره گذشته آن متمایز میکند. این دلالتها در تغییر مفهوم سیاست، انتظار از دین، وظایف علما، ضرورت تشکیل حکومت دینی، تبدیل حکومت به مقدمه واجب، تحول نسبت به تلقی از دخالت در سیاست و تغییرات در ادبیات سیاسی را شامل میشود.
- آگامبن، جورجو (1392)، بالقوگی و فعلیت در قدرت برساخته و قدرت برسازنده، ترجمه: سیدمحمد جواد سیدی، سوره، دوره 69-70، شماره 13.
- بهبودی،هدایتالله (1397)، الف لام خمینی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- خمینی، سید روحالله (1362)، شرح دعای سحر، مقدمه: سید احمد فهری، [بیجا]: مرکز النشر العلمی و الثقافی.
- خمینی، سید روحالله (1371)، آداب الصلاة، مقدمه: سید احمد فهری، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- خمینی، سید روحالله (1376)، الاجتهاد و التقلید، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- خمینی، سید روحالله (1378)، صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- خمینی، سید روحالله (1381)، ولایت فقیه، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- دوانی، علی (1358)، نهضت روحانیون ایران، تهران: موسسه خیریه و فرهنگی امام رضا(ع).
- رازی، محمد شریف (1332)، آثار الحجه یا دائرة المعارف حوزه علمیه قم، قم: کتابفروشی برقعی.
- رحمان ستایش، محمد کاظم، صفری فروشانی، نعمتالله (1383)، حکومت اسلامی در اندیشه فقیهان شیعه، تهران» مرکز تحقیقات استراتژیک.
- سمیعی، محمد (1396)، نبرد قدرت در ایران، چرا و چگونه روحانیت برنده شد، تهران: نشر نی.
- سید علی خامنهای (رهبر معظم انقلاب): khamenei.ir
- صابر،هدی، دستاوردهای مشروطه خواهی در ایران:hadasaber.net
- طباطبایی، سید هادی (1398)، فقیهان و انقلاب ایران، یک نسل پس از آیتالله العظمی بروجردی، تهران: کویر.
- کدیور، جمیله (1378)، تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران، تهران: طرح نو.
- کدیور، محسن (1385)، سیاستنامه خراسانی، قطعات سیاسی در آثار آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، تهران: انتشارات کویر.
- مرکز بررسی اسناد تاریخی(1380)، یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیتالله سید عباس ابوترابی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- منتظری، حسینعلی (1367)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه: محمود صلواتی، تهران: کیهان.
- میراحمدی، منصور (1390)، فقه و امر سیاسی، جستارهای سیاسی معاصر، سال دوم، شماره اول.
- نائینی، میرزا محمدحسین (1382)، تنبیه الامه و تنزیه المله، تصحیح و تحقیق: سید جواد ورعی، قم: بوستان کتاب.