نویسندگان
1
استادیار علوم سیاسی دانشگاه شیراز
2
فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه شیراز
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2023.229679.1317
چکیده
شهروند دیجیتال مفهومی نوین است که ازیکسوی، مفهوم شهروند را در جهانی نوین بازتعریف میکند و از-سویدیگر، ارتباط شهروند را با دیگر مقولهها و پدیدههای جهان نوین را به پرسش وامیدارد. بررسی این مهم، باهدف شناسایی مناسبات شهروند دیجیتال و امکانها و ناممکنهایِ آن با دولت دیجیتال از رهگذر بررسی مصداقهای عینی در جهان کنونی (همچون بحران کرونا، ژنتیک، شهر دیجیتال و هوش مصنوعی) موجب می-شود تا راهکارهای بقاء و زیست شهروند دیجیتال در شبکه دیجیتالیِ قدرت سیاسی مشخص شود. فرض نوشتار آن است که باشکلگیری امکانهای دیجیتالی، روندی کناکنشی بین شهروند دیجیتال و دولت دیجیتال بهجریان میافتد که غالبا بهشکلی هدایتیافته از سوی دولت اعمال میشود؛ با این توضیح که ازآنجاکه شهروند محصولی برای ادامه بقاء و زیست دولت دیجیتال نیز است لذا دولت با بهجریانانداختن شبکه قدرت مادی و هنجاری و دادن امکانهای دیجیتالی به شهروند دیجیتال، آنان را متقاعد و متلازم میکند تا با شبکه سیاسی موجود همسو شوند. این پژوهش که با روش اسنادی-کتابخانهای و با منطق کناکنشی و با رویکرد جامعهشناسی تاریخی صورت پذیرفته، بدیننتیجه دستیافته که ارتباط شهروند دیجیتال با دولت، حالتی فرگشتی داشته که از خلال آن، شهروند دیجیتال با سازوکارهای جدید دولت هماهنگ شده و بههمسویی با آن سوق داده شده است.
منابع
- ابراهیمی، مجتبی، حسین شریفی و احد باقرزاده (1399)، «نقش و کارکرد دولت الکترونیک در احقاق حقوق شهروندی»، مجله اخلاق زیستی، دوره دهم، شماره سیوپنجم
- اسکاچپول، تدا (1388)، بینش و روش در جامعهشناسی تاریخی، ترجمه سیدهاشتم آقاجری، تهران: نشر مرکز
- اسمیت، دنیس (1386)، برآمدن جامعهشناسی تاریخی، مترجم: سیدهاشتم آقاجری، تهران: انتشارات کویر
- اکبری، یونس و شهرام اردشیریان (1392)، «جامعهشناسی تاریخی: مفاهیم، تئوریها و روشها»، تاریخنامه خوارزمی (فصلنامه علمی-تخصصی)، سال اول، ش سوم (بهار)
- آقایی، داوود و الهام رسولی ثانیآبادی (1390)، «تاثیر انقلاب اطلاعات بر امنیت ملی از منظر نظریه روابط –بینالملل»، فصلنامه سیاست، دوره41، شماره3.
- بشیریه، حسین (1386)، آموزش دانش سیاسی (مبانی علم سیاست نظری و تاسیسی)، چاپ هفتم، تهران: نشر نگاه معاصر
- بوردیو، پیر (1387)، درباره تلویزیون و سلطه ژورنالیسم، مترجم: ناصر فکوهی، چاپ اول، تهران: انتشارات آشیان.
- پستمن، نیل (1386)، تکنوپولی، تسلیم فرهنگ به تکنولوژی، مترجم: صادق طباطبایی، تهران: اطلاعات
- حسنزاده، پریسا، علیرضا اسفندیاریمقدم و طاهره حسومی (1394)، «اخلاق در سایبرنتیک و نقش متخصصان علم اطلاعات و دانششناسی»، فصلنامه پژوهش اجتماعی، شماره 29
- خراسانی، علیرضا، سارا عربیارمحمدی و فاطمه مشایخی (1388)، «Netizen و رویکردی نو به شهروند الکترونیک در دولت الکترونیک»، همایش کنفرانس شهر الکترونیک جهاد دانشگاهی، تهران، دوره دوم.
- خلیلی، محسن (1394)، « کشاکش دولت الکترونیک با دموکراسی الکترونیک»، فصلنامه دولتپژوهشی، دوره1، شماره3
- دیلمصالحی، بهروز (1393)، «تحول مفهوم شهروندی در فرآیند جهانیشدن»، فصلنامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره بیستونهم
- رحمتی، رضا (1398)، «مطالعه تطبیقی تاثیر جهانیشدن بر شهروند ایرانی و سوئدی»، دوفصلنامه دانش سیاسی، سال پانزدهم، شماره اول(پیاپی29)
- رضائی حسینآبادی، مصطفی، امیراعتمادیبزرگ و بهنام گودرزی (1399)، «کرونا، اقتدارگرایی دیجیتال و بنبستهای لیبرالیسم در فلسفه سیاسی غرب، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، سال یازدهم، شماره چهارم
- سلامزاده آرش، علیاکبر احمدی، محمدرضا دارائی و محمدرضا جعفری (1392)، «هوش مصنوعی و فرصتهای کسبوکار» فصلنامه توسعه کارآفرینی، دوره ششم، شماره دوم
- شهریاری، حیدر (1399)، «رفتار سیاسی-اجتماعی کرونای جدید»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پانزدهم، شماره دوم
- ضیمران، محمد (1387)، میشل فوکو: دانش و قدرت، چاپ چهارم، تهران: انتشارات هرمس
- عالم، عبدالرحمن (1383)، بنیادهای علم سیاست، چاپ یازدهم، تهران: نشر نی
- عباسی، حجّت و مرضیه سیوندیان (1399)، «مدیریت دانش و بررسی نقش هوش مصنوعی و سیستمهای خبره در انواع آن»، فصلنامه پژوهشهای معاصر در علوم مدیریت و حسابداری، شماره4
- عبداللهزاده، انس و علی حاجیپور(1401)، «تحلیل چالشهای دولت الکترونیک با حریم خصوصی و اطلاعاتی شهروندان»، فصلنامه حقوق اداری، سال نهم، شماره 31
- عیوضی، محمدرحیم (1391)، «تحلیل مفهوم شهروندی و ظهور شهروند جهانی»، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 3
- فروید، زیگموند (1390)، آینده یک پندار، مترجم: هاشم رضی، انتشارات آسیا
- فرهود، داریوش و هانیه پورکلهر (1399)، «هوش مصنوعی و ژنتیک»، فصلنامه آزمایشگاه و تشخیص، شماره 50
- فوکو، میشل (1378)، مراقبت و تنبیه، مترجم: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی
- قاضی شریعتپناهی، ابوالفضل (1399)، بایستههای حقوق اساسی، چاپ شصت و یکم، تهران: نشر میزان
- کاستلز، مانوئل (1401)، کهکشان اینترنت (تاملاتی در باب اینترنت، کسبوکار و جامعه)، مترجم: حیدر شهریاری، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی
- کتاک، کزاد فیلیپ (1386)، انسانشناسی، کشف تفاوتهای انسانی، مترجم: محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی
- کاجی، حسین (1390)، «دین و دترمینیسم تکنولوژیک»، مجموعه مقالات دومین همایش دین و رسانه، چاپ اول: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما
- مطالعات ارتباطات و فناوریهای نوین (1386)، «قانون دولت الکترونیکی ایالت متحده آمریکا»، مصوب 2002، شماره مسلسل 8919
- معاونت پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی (1398)، «رایگیری الکترونیکی در کشورهای مختلف و آموزههای آن»، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن، شماره مسلسل 16660
- مکلوهان، هربرت مارشال (1377)، برای درک رسانهها. مترجم: سعید آذری، تهران: انتشارات سروش
- مهدیزاده، سیدمحمد (1389)، نظریههای رسانه، اندیشههای رایج و دیدگاههای انتقادی، تهران: همشهری
- منتظری، محمدمعین و نگار یاحقی (1388)، «اطلاعات ژنتیکی و حمایت قانونی از آن»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال سوم، شماره یازدهم
- منوچهری، عباس و محمود نجاتیحسینی (1385)، «درآمدی بر نظریه شهروند گفتگویی در فلسفه سیاسی هابرماس»، فصلنامه نامه علوم اجتماعی، شماره29
- میگروویتا، جوشا (1388)، «ضد متنمحوری فهم رسانههای مارشال مکلوهان»، مجموعه مقالات زیباییشناسی و فلسفه رسانه، مترجم: سجاد سلطانزاده، تهران: انتشارات نیوشا
- نش، کیت (1391)، جامعهشناسی سیاسی معاصر (جهانیشدن، سیاست، قدرت)، مترجم: محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر
- نویمان، فرانتس (1373)، آزادی، قدرت و قانون، مترجم: عزتالله فولادوند، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی
- هابرماس، یورگن (1386)، جهانیشدن و آینده دموکراسی: منظومه پساملی، چاپ چهارم، تهران: نشرمرکز
- Abrams, Philips (1982), Historical Sociology, Ithaca (Newyork State): cornell university
- Carey, James (1992), Communication as Culture: Essays on Media and Society, New York: Routledge
- Lutz, Barend & Toit, Pierre du (2014), Defining Democracy in a Digital Age, 1th Published, Palgrave Macmillan Publiction.
- Marshall, T. H. (1992), Citizenship and Social Class, ed: T. Bottomore, London: Pluto Press Publication.
- Rush, Michael (1992), Politics and Society, 1th Published, Prentice Hall
- Veit, Daniel & Huntgeburth, Jan (2014), Foundations of Digital Government, Springer-Verlag Berlin Heidelberg
- Welby, Benjamin (2019), "the Impact of Digital Government on Citizen Well-Being", OECD Working Papers on Public Government, No.32.
- Williams, R. (1990), Television and Cultural Form, London: Routledge.
- World bank group (2016), Evaluating Digital Citizen Engagement (worldbank.org)
وبگاهها:
- «درخواست دولتها از فیسبوک درباره اطلاعات دهها هزار کاربر»، بیبیسی فارسی، 5 شهریور 1392 (bbcpersian.com)
- «کدام کشورها از رباتها بهجای کارگران استفاده میکنند»، یورونیوز، 3/12/2018 (per.euronews.com)
- «رباتهای آتشنشان در تهران بهکار گرفته میشود»، کانال تلگرامی بیبیسی فارسی، 1 سپتامبر 2019 (me/bbcpersian)