,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2023.231119.1375
چکیده
کنشهای اعتراضی بهعنوان صورتی از جهتگیریهای سیاسی-اجتماعی، دولتها را خارج از انقضای دورههای انتخاباتی بهچالش کشیده تا بدین طریق اشکال نوینی از مشارکت را به نمایش بگذارند. مطالبات مطرح شده در قالب شعارهای اعتراضات و نسبت آنها با گفتمانهای سیاسی دغدغه مقاله حاضر است. براین اساس، در راستای بررسی سیر تطور معنایی شعارهای اعتراضهای سه دههاخیر در سپهر گفتمانهای سیاسی با اتکاء به نظریه چارچوبسازی (framing) اسنو و بنفورد و با استفاده از روش تحلیل محتوای مضمونی به تحلیل شعارهای اعتراضهای کویدانشگاه در تیرماه 78، اعتراضهای پس از انتخابات ریاستجمهوری 88، اعتراضهای دیماه 96 و آبانماه 98 در نسبت با گفتمانهای اصلاحات، عدالت و اعتدال پرداختیم. نتایج حاصله نشان میدهد؛ در سال 78 در مقایسه با سایر سالها چارچوب تشخیصی معترضین پیرامون عدم انسجام در ساختار سیاسی، در سال 88 پیرامون عدم تحقق ارزشهای سیاسی و در سال 96 و 98 نیز در باب بعد ساختاری نظام سیاسی تکوین یافته است. مضامین شعارها در سال 78 (آزادیخواهی، مردمسالاری) با عناصر گفتمان اصلاحات همخوانی داشت، اما بین شعارها و اختلال کارکردی دولت تناظر وجود نداشت. مضامین شعارها در سال 88 (عدالت سیاسی) با عناصر گفتمان عدالت ( فقرزدایی و محرومیتزدایی) همخوانی نداشت، اما با اختلال کارکردی دولت در ساحت سیاست هماهنگ بود. در شبه جنبشهای دهه 90 مضامین شعارهای معترضین هم با عناصر گفتمان اعتدال و هم با اختلال کارکردی دولت همخوانی داشت.
منابع
- اثنیعشر، شهراد (1385)، از دولت اصلاحی تا دولت اسلامی،تحلیلی بر آسیبشناسی گذار از دولت خاتمی به دولت احمدینژاد. تهران، نشر عطائی.
- اخوانکاظمی، بهرام( 1388)، » گفتمان عدالت در دولت نهم «، مجلهی معرفت شناسی. پاییز زمستان 1388(2)، 331-241.
- امینی، سعیده (1397)، تاملی جامعه شناختی پیرامون شبه جنبشهای دو دهه اخیر ایران، در اعتراضات و ناآرامیهای دیماه 1396 به اهتمام ابراهیم حاجیانی، پژوهشکده مطالعات راهبردی
- بشیریه، حسین (1374)، جامعه شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران، نشر نی.
- بشیریه، حسین (1388)، گفتگوی دکتر حسین بشیریه با مجله لوگوس و سایت رادیو فردا پیرامون وقایع ایران. وب سایت Logosjournal.com
- پناهی، محمدحسین (1391)، جامعه شناسی شعارهای انقلاب اسلامی ایران:فرهنگ سیاسی انقلاب،تهران: نشر علم.
- تاجیک، محمدرضا و روزخوش، محمد (1387)، بررسی نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از منظر تحلیل گفتمان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، سال شانزدهم، شماره 61
- تاجیک، محمدرضا (1398)، زیست جنبش، تهران، نگاه معاصر.
- جلاییپور، حمیدرضا، حاجیزادگان، ابولفضل (1398)، اعتراضهای دیماه 1396 ایران و عوامل موثر بر آنها.
- حسینیزاده، محمدعلی( 1385)، اسلام سیاسی در ایران. قم؛ انتشارات دانشگاه علوم انسانی مفید.
- خاورینژاد، سعید (1396)، ظریههای جنبشهای اجتماعی، تهران: انتشارات فلات.
- خواجهسروی، غلامرضا (1386)، » فراز و فرود گفتمان عدالت در جمهوریاسلامی ایران«،مجله دانش سیاسی. 3(2)، 5-35.
- دلاپورتا، دوناتلا؛ دیانی، ماریو (1384)، مقدمهای بر جنبشهای اجتماعی. ترجمه: محمدتقی دلفروز، تهران، نشر کویر.
- دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و عطائی، مهدی (1393)، گفتمان هسته ای دولت یازدهم، دوره 17، شماره63، ص87-120
- دیتر، آپ، کارل (1395)، جنبش اجتماعی و اعتراض سیاسی. ترجمه: مجید عباسی، تهران؛انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- رضایی، علیرضا (1388)، » تحلیل سیاست خارجی جمهوریاسلامی ایران در پرتو نظریههای روابط بینالملل«، مجله راهبرد یاس. بهار 88(17)، 288-260.
- سلطانی، علی (1387)، درت، گفتمان و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران؛ نشر نی
- صدیقیان بیدگلی، آمنه (1390)، میزان گرایش دانشجویان به اعتراضهای سیاسی و عوامل اجتماعی موثر بر گرایشات آنها، پایان نامه دکترا جامعه شناسی سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
- عباسیسرمدی، مهدی؛ راهبر، مهرنوش (1388)، »توسعه سیاسی در ایران پس از خرداد 1376 «،فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی.39(2)، 259-280.
- علیخواه، فردین (1387)، محرومیت نسبی و پتانسیل اعتراض سیاسی، پایاننامه دکترا جامعهشناسی سیاسی، دانشکده علوماجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
- قربانی، علی (1397)، بررسی نقش رسانهها بر اعتراضهای سالهای 1388 و 1396، رساله کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی و علومسیاسی دانشگاه بینالمللی امام خمینی.
- گمشاد، مریم(1394) ، »شکلگیری گفتمان اعتدال، اصلاحات، عقلانیت در عرصهی سیاسی ایران«، کنفرانس بینالمللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی. وبسایت سیویلکا به آدرس؛ https:،، com، doc، 436117
- گودرزی، آیت الله (1391)، ناآرامیهای اجتماعی، عوامل و فرآیند آن،پایان نامه دکترا جامعهشناسی سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
- مجتهدی نجفی، محمود (1394)، تاثیر شبکههای اجتماعی بر مسایل سیاسی-اجتماعی کشور، رساله کارشناسی ارشد روابط بین الملل،دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- مجیدی، حسن؛ رحیمینیا، محسن (1397)، » تحلیل گفتمان اعتدال در انتخابات ریاستجمهوری یازدهم«، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست.25(7)، 125-155.
- نش،کیت (1396)، جامعهشناسی سیاسی معاصر:جهانیشدن، قدرت و سیاست. (محمدتقی دلفروز، مترجم).تهران؛ انتشارات کویر.
- G (1972), Steps to an Ecology of the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
- Brooks، Erik J. (2017), Slogans We Can Believe In: An Examination Of What Makes For، An Effective Presidential Campaing Slogan. MA Thesis. The University of North Carolina. Retrived from https:// www.proquest.com
- M (2021), Critical Discourse Analysis—The Slogans in the Protests for George Floyd. Sino-US English Teaching، 18، 90-94 . Retrived from https:// www.davidpublisher.com
- R J.&van Sickle. A (2005), The Resource، Structural، and Cultural Bases of Protest، Retrived from https:// escholarship.org.
- Goffman، Erving (1974), Frame Analysis، Harvard University Press.
- James M. Jasper.M.(2014) Protest: A Cultural Introduction to Social Movements. Polity Press.
- P (2016), What Strikes the Responsive Chord? The Effects of Framing
- Qualities on Frame Resonance amongst Protest Participants. Mobilization: An International Quarterly 21: 341–
- Kim، Young-CHoul (2003), Why do citizens protest in new democracies ?: A comparative analysis of protest potential in Mexico، South Africa، and South Korea.phd dissertation. Texas Tech University، Retrived from https:// ttutdl.org.
- F، Chen.،P. Beth Gardner.B & Motes.A. ( 2011), The Sociology of Storytelling. Annual Review of Sociology 37: 109–130.
- D.A & Benford.R (2000), “Framing processes and social movement: An overview and assessment. Annual Review of sociology, 26(1),611-693.
- D .A.، Vliegenthart .R. Corrigall‐Brown. C ( 2007), Framing the ‘French Riots’: A Comparative Study of Frame Variation. Social Forces 86: 385–415.
- D.A، Vliegenthart.R & Ketelaars.P (2019), The Framing Perspective on Social
- Movements: Its Conceptual Roots and Architecture in social movement edited by David A. Snow، Sarah A. Soule، Hanspeter Kriest، and Holly J. Mccammon. Hoboken، New Jersey: Wiley Blackwell.
- D.A & Scott.C.B (2007), Ideology,Framing Processes And Islamic Terrorist Movements.Mobilization:An International Journal ,12,119-136.
- J.p (2019), Slogans with Chinese Characteristics: The political Form, Discourse & Society Song.J 201-207.