نویسندگان
1
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
2
دانش آموخته جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2023.229715.1318
چکیده
نظام انتخاباتی به مجموعهای از روشهای اجرائی انتخابات و سازوکارهایی اطلاق میشود که با اخذ رأی شهروندان، حاکمیت نخبگان منتخب مردم برای ادارۀ امور عمومی را تحقق عینی میبخشد. در کشورهای مختلف، نظامهای انتخاباتی متفاوتی وجود دارد که دارای محاسن و معایبی هستند .برخی از کشورها با استفاده از روشهای ترکیبی و تلفیقی سعی کردهاند از محاسن دو نوع نظام انتخاباتی استفاده کنند. از آنجا که قوّه مقننه در عموم واحدهای سیاسی از دو مجلس تشکیل شده است، برخی از این واحدها برای مجلس اول از نظام اکثریتی و برای مجلس دوّم از شیوه تناسبی استفاده میکنند. برخی نیز برای یک مجلس از دو روش بطور همزمان بهره میجویند. در کشورهایی که تنها از روش اکثریتی استفاده میکنند تعدیل ساختار اکثریتی (که بیتوجه به اقلیتهاست) بعهده احزاب سیاسی گذاشته شده تا در فهرستهای انتخاباتی نامزدهای اقلیت نیز بگنجانند. در ایران که قوه مقننه از یک مجلس تشکیل شده و انتخابات به شیوه اکثریت یک چهارم است، برای رفع نقیصه موجود، در این مقاله پیشنهاد شده با اصلاح قانون اساسی، نظام تقنینی از دو مجلس اول و دوم تشکیل شود تا ضمن بهرهگیری از فلسفه نظام دو مجلسی، نظام انتخاباتی مجلس اول به شیوه اکثریتی و نظام انتخاباتی مجلس دوم به شیوه تناسبی مد نظر قرار گیرد. در صورت حاکمیت نظام تقنینی تک مجلسی، انتخابات مجلس اول به شیوه تلفیقی از دو نظام اکثریتی و تناسبی انجام پذیرد تا کاستیهای موجود به حداقل ممکن کاهش یابد و وحدت و همبستگی ملّی در فرایند توسعه پایدار کشور تسریع شود.
منابع
- ایوبی، حجت الله (1379)، اکثریت چگونه حکومت مىکند، تهران، انتشارات سروش.
- اطاعت، جواد، تاپاک، محمد، نصرتی، حمیدرضا (1400)، امکان سنجی نظام انتخابات ترجیحی در انتخابات مجلس شورأی اسلامی ( مطالعه موردی حوزه انتخابیه ممسنی و رستم). فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 94.َ
- اطاعت، جواد (1385)، قوانین و نظام انتخابات در دوران مشروطه، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 230- 227.
- بشیریه، حسین (1382)، آموزش دانش سیاسی؛ مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی، تهران، نشر نگاه معاصر، چاپ سوم.
- پیشگاهی فرد، زهرا و همکاران (1392)، سنجش ایستایی و پویایی حوزه های انتخاباتی، مجموعه مقالات همایش ملی جغرافیای انتخابات، تهران، دانشگاه خوارزمی.
- پیشگاهی فرد، زهرا (1372)، جغرافیای انتخابات، پژوهشهای جغرافیایی، شماره33.
- تایلور. پی. جی و جانستون، آر. جی ( 1386)، جغرافیای انتخابات، ترجمه زهرا پیشگاهی فرد و رسول اکبری،تهران، نشر قومس.
- حافظ نیا، محمدرضا، کاویانیراد، مراد (1398)، افقهای جدید در جغرافیای سیاسی، انتشارات سمت.
- دفترمطالعات حقوقی مجلس شورأی اسلامی (1389)، درآمدی بر انواع نظام های انتخاباتی با نگاهی به شیوه جدید پیشنهادی برای انتخابات مجلس شورأی اسلامی( ویرأیش دوم).
- خرمشاد، محمد باقر و رفیعی قهساره، ابوذر (1397)، نظام انتخاباتی و تاثیر آن بر نظام حزبی در ایران، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، سال اول، شماره اول(پیاپی 1).
- خرمشاد، محمد باقر و رفیعی قهساره، ابوذر (1392)، نظام انتخاباتی در انتخابات مجلس شورای اسلامی، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره سوم.
- دوورژه، موریس (1389)، اصول علم سیاست، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
- جی، ایمی، داگلاس (1397)، نظام های انتخاباتی، ترجمه مسلم آقاییطوق،اعظم عدالتجو، انتشارات دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری.
- رینولدز، آندرو، رایلی، بن و آلیس، آندرو (1390)، دانشنامه نظامهای انتخاباتی، ترجمه ابوذر رفیی قهساره، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- عباسی، بیژن (پاییز1388)، نقد و بررسی نظام های انتخاباتی اکثریتی و تناسبی، فصلنامه حقوق ، دانشگاه تهران، دوره 39، شماره 3.
- کاواناک، دنیس(1379)، مبارزه انتخاباتی، ترجمه تلاوت عسگری، تهران، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 121.
- کاویانیراد، مراد و ویسی، هادی (1378)، بررسی تأثیر همسایگی بر انتخابات ایران مطالعه موردی: دور نخست نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره سوم.
- کاویانیراد، مراد (1386)، جغرافیای انتخابات، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دهم، شماره سوم.
- کاویانیراد، مراد و قره بیگی، مصیب (1396)، جغرافیای انتخابات، بینادها، مفاهیم و رویکردها، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- کواکبیان، مصطفی (1383). گفتمان آزادی و مردمسالاری، تهران: پازینه.
- مختاری، مهدی (بی تا)، نظام های انتخاباتی جهان، جلد 1، دفتر مطالعات، تحقیقات و آموزش وزارت کشور.
- مویر، ریچارد (1379)، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه دره میرحیدر، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- منصوریان، مصطفی (1398)، نظام حقوقی حاکم بر انتخابات (جلد نخست)، تهران پژوهشکده شورأی نگهبان، جلد اول.
- میاح، عبدالرحمان (1382)، اصطلاحات سیاسى،انتشارات پارسایان.
- هاشمی،محمّد (1383)، حقوق اساسى جمهورى اسلامى ایران، ج دوم، ص 118، چاپ هشتم، نشر میزان.
- Alem, yasemin (2011), Duality by Design: the Iranian Electoral System. International Foundation for Electoral Systems
- Blacksell,Mark (2006), Political Geography, London, Routledge. p: 118
- Blais, A., Massicotte, L., )1997(, Electoral formulas: a macroscopic perspective. European Journal, pp: 107-129.
- Duverger, M. “Duverger’s)1986(, Law: Forty Years Later,” in Bernard Grofman and Arend Lijphart (eds.) Electoral Laws and their Political Consequences (New York: Agathon, p: 69)
- Elaine Spitz, (1984), Majority Rule.Chatham, New Jersey: Chatham House Publishers, Inc.p: 38-40.
- Gicquel (J.), (1987), Droit constitutionnel et institutions politiques, Paris, Montchrestien, p: 177.
- Glassner, Martin. Ira (1993),Political Geography, New York,John Wiley&Sons. Inc.pp:184-185
- Golder, Matt, (2005), Democratic electoral Systems around The world, 1946-2000 View a Electoral Studies 24 (2005) 103–121
- Grady, Robert C (1993), Restoring Real Representation,Chicago: University of Illinois Press,pp: 15-32
- Guinier, Lani (1994), The Tyranny of the Majority: Fundamental Fairness in Representative Democracy, Toronto: Maxwell Macmillan Canada, p:38.
- Rod and Harrop, Martin ( 2001), Comparative Government and Politics: An Introduction. New York: Palgrave,p: 137.
- Hans Kerman, ed (2002), Comparative Democratic Politics: A Guide to Contemporary Theory and Research, London: SAGE Publications,pp:108-109
- Lijphart, A., (1994), Electoral Systems and Party Systems: A Study of Twenty-Seven Democracies, 1945–1990. Oxford University Press, Oxford. Political Research 32, pp: 107–129.
- Rennie short , john (1993), An Introduction to Political Geography, by Routledge 11 New Fetter Lane, London EC4P 4EE, London and New York.
- Sartori, G., “The Influence of Electoral Systems: Faulty Laws or Faulty Method?” in Bernard - Grofman and Arend Lijphart (eds.) Electoral Laws and their Political Consequences (New York: Agathon, 1986), pp: 314-315.
- Electoral System Design(2008), The New International IDEA Handbook: https://www.idea.int/sites/default/files/publications/electoral-system-design-the-new-international-idea-handbook.pdf
- http://www.idea.int/esd/world.cfm
- http://mail.tku.edu.tw/cfshih/seminar/20051204/20051204.htm.
- https://publications.gc.ca/collections/Collection/J31-61-2004E.pdf
- Reilly, Benjamin,(2003), Government Structure and Electoral Systems: http://www.cic.nyu.edu/archive/pdf/E20GovtStructureElectoralSystemsReilly.pdf
- idea.net,(2005), Institute for Democracy and Electoral Assistance.
- https://www.idea.int/sites/default/files/publications/chapters/electoral-system-design/electoral-system-design-the-new-international-idea-handbook-map.pdf