,
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
10.29252/piaj.2023.228999.1304
چکیده
عدالت دغدغهای همیشگی است که نظامهای سیاسی تحقق آن را آرزوی خود میدانند. همه فرهنگها متناسب با میزان فرهیختگیشان به این مسئله بنیادین اقبال کردهاند. فرهنگ چند هزار ساله ایرانی عدالت را در قالب مفهوم "داد" مورد توجه قرار داده و متون کلاسیک ایرانی آن را چنان تصویر کردهاند که ارزش علمی و پژوهشی آن هنوز هم پابرجاست. بدینترتیب، هدف این مقاله بررسی جایگاه "داد" در سپهر اندیشه ایرانی در قیاس با مفاهیم همخانوادة آن مانند عدالت و انصاف است. این مقاله با روش تفسیری تاریخنگاری اندیشه برآمده از مکتب کمبریج نگاهی نو به این مفهوم با تأکید بر کتاب مهم شاهنامه فردوسی میاندازد و سعی دارد مفهوم “داد” را از منظر اندیشه سیاسی بکاود. با این توضیح که اندیشه سیاسی گونهای از اندیشه است که بخشی از بلوکهای ساختمان گفتمان سیاسی امروز ما(شامل زبان و مفاهیم) را تهیه کرده و بینشی در باره ماهیت زندگی سیاسی ارائه کرده یا مباحثی در توجیه و نقد کنشهای سیاسی، نهادهای دولتی و سیاستگذاری عمومی ارائه کرده باشد. یافته مهم این مقاله آن است که “داد” مفهومی دو وجهی است که هم زندگی مادی مردم را مورد توجه قرار میدهد و هم امر معنوی را که به تحکیم رابطه قلبی مردم و زمامدار، رضایت مردمی و در سیاسیترین شکل آن به مشروعیت مردمی میانجامد. نتیجه مقاله این است که توجه نو به این مفهوم بومی ایرانی و کوشش برای نهادسازی آن میتواند گام مهمی در راستای برجستهسازی مفاهیم اصیل ایرانی است.
منابع
- ابنخلدون، عبدالرحمان (1382)، مقدمه ابن خلدون. ترجمه محمد پروین گنابادی. جلد اول. چاپ دهم. تهران شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
- احمدوند، شجاع و اسلامی، روح الله (1399)، اندیشه سیاسی در ایران باستان. چاپ سوم. تهران: انتشارات سمت.
- ادواردز، الستر و تاونزند، جولز-ویراسته(1390)، تفسیرهای جدید بر فیلسوفان سیاسی مدرن از ماکیاولی تا مارکس. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نشر نی.
- ثاقبفر، مرتضی(1377)، شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران. تهران: انتشارات معین و نشر قطره.
- دادِستان دینی در، تفضلی، احمد(1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. چاپ سوم. تهران: انتشارات سخن.
- دادِستان میُنویِ خرد، در، تفضلی، احمد(1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. چاپ سوم. تهران: انتشارات سخن.
- رجائی، فرهنگ (1398)، اندیشه و اندیشه ورزی. تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
- رضائیراد، محمد (1389)، مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدائی. چاپ دوم. نهران انتشارات طرح نو.
- مجتبائی، فتح الله ( 1352)، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی ایران باستان. تهران: انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان.
- مِسکوب، شاهرخ (1384)، ارمغان مور؛ جستاری در شاهنامه. تهران: نشر نی.
- میزانی، فرجالله(جوانشیر، ف. م.)(1388)، حماسه داد؛ بحثی در محتوای سیاسی شاهنامه فردوسی. چاپ دوم. تهران: انتشارات حزب توده ایران.
- نامه تنسر به گشنسب(1354)، به تصحیح مجتبی مینوی. گردآورنده تعلیقات مجتبی مینوی و محمداسماعیل رضوانی. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- نجفی، زین العابدین (1391)،"مفهوم شناسی واژه عدالت در فقه امامیه". دوفصلنامه انسانپژوهی دینی. سال نهم، شماره 28، صص 141-170
- نظامی گنجهای، جمال الدین ابومحمد الیاس بن یوسف (1389)، مخزن الاسرار. به تصحیح بهروز ثروتیان. چاپ دوم. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
- یادگار بزرگمهر، در ماهیار نوابی(2535)، مجموعه مقالات ج 1. به کوشش محمد طاووسی. شیراز: انتشارات مؤسسه آسیائی دانشگاه پهلوی شیراز.
- Alistair Edwards and Jules Townshend (eds.) (2002), Interpreting Modern Political Philosophy from Machiavelli to Marx. Palgrave Macmillan.
- https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/aghaz/sh8 (January 29, 2022).