نویسندگان
1
استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی
2
دکتری علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2023.229989.1329
چکیده
با دیدی تحلیلی به کنشهای سیاسی و وقایع تاریخی عراق معاصر بهوضوح میتوان دید که گفتمان شیعی مهمترین نیروی اجتماعی فعال در عرصه سیاسی عراق است که میتواند موقعیتهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را با تکیه بر اصول و اجزای گفتمانی خود به وجود آورد. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه ضمن توصیف و تحلیل گفتمان امر سیاسی با هویتی شیعی، درصدد تحلیل این است که این گفتمان چگونه در دورههای مختلف با دالهای مرکزی خاص آن دوره به معنا بخشی به مدلولها یا دالهای شناور پرداخته و این معنا دهی تبدیل به کنشهای گفتمانی و اجتماعی شده است. همچنین مقاله در صدد پاسخ به این سؤال است که چگونه گفتمان سیاسی شیعی در عراق تمام کنشهای گفتمانهای رقیب و قدرت را شناسایی و در حد امکان در چارچوب نظام دانایی خود پاسخ میدهد. با توصیف شش دوره جامعه شناختی در عراق معاصر، ضمن ایضاح بسترهای تضاد و مقاومت و غیریت سازی، چگونگی معنادهی گفتمان شیعی به سایر مدلول ها تحلیل میگردد.
منابع
- ابراهیم، فؤاد (1987م)، الفقیه والدولة الفکر السیاسی الشیعی، چاپ اول، دار الکنوز الأدبیة، بیروت.
- آل فرعون، المزهر (1974م)، الحقائق الناصعة فی الثورة العراقیة سنة 1920م، چاپ اول، بغداد، مطبعة النجاح.
- آل مهنا، علی عیسى(2007م)، منعطف القرار الفضلی بین العراقیین، چاپ اول، نشر دار المحجه البیضاء بیروت.
- البصیر، فیلیب ویلارد(1949م)، العراق، بیروت.
- بصیر، محمد مهدی (1924م)، تاریخ القضیة العراقیة، چاپ اول، مطبعة الفلاح، بغداد.
- بغدادی، سامی (2006م)، مبادئ الدولة والقیادة لدى مراجع الحوزه العلمیة، چاپ اول، نشر البینه، نجف.
- جمیل، حسین(1987م)، شهادة سیاسیة، دار اللام، چاپ اول، لندن.
- الحسنی، عبد الرزاق (1948م)، تاریخ العراق السیاسی الحدیث، چاپ اول، مطبعة العرفان، بغداد.
- الحسینی، احمد (1386ش)، الامام الثائر، چاپ اول، مطبعة الاداب فی النجف الاشرف، النجف.
- الخاقانی، علی (1954م)، شعراء الغری، چاپ اول، مطبعه النجف، النجف.
- خرمشاد، محمدباقر و احمد نادری (1390ش)، «نقش حزب الدعوة الاسلامیه در گفتمان مقاومت جنبش شیعی عراق»، فصلنامه شیعه شناسی، قم، شیعه شناسی، ش ۳۳.
- الخطیب، ابن النجف (1981م)، تاریخ الحرکة الاسلامیة المعاصرة فی العراق، دار المقدسی، چاپ اول، بیروت.
- الخفاف، حامد (2004م)، الرحلة العلاجیة، چاپ سوم، نشر دار المورخ العربی، چاپ اول، بیروت.
- الخفاف، حامد (2011م)، النصوص الصادره، چاپ هفتم، دار المورخ العربی، چاپ اول، بیروت.
- خیون، رشید (2013م)، 100عام من الاسلام السیاسی بالعراق الشیعة، چاپ اول، نشر مرکز المسبار للدراسات و البحوث، دبی.
- خیون، رشید (2013م)، لاهوت السیاسة الاحزاب والحرکات الدینیة فی العراق، چاپ اول، نشر دار النیبور، بغداد.
- خیون، رشید(2013م)،100 عام من الاسلام السیاسی بالعراق الشیعة، نشر مرکز المسبار للدراسات و البحوث، دبی، امارات متحدهی عربی.
- دیب، کمال (2013م)، موجز تاریخ العراق، نشر دار الفارابی، چاپ اول، بیروت،.
- الرهیمی، عبد الحلیم (1988م)، تاریخ الحرکة الاسلامیة فی العراق، چاپ دوم، نشر دار الینبوع، بیروت.
- زبیدی حسن لطیف (2007م)، موسوعة الاحزاب العراقیة،، مؤسسة العارف للمطبوعات، بیروت.
- سلطانی، اصغر (1387ش). قدرت، گفتمان و زبان، چاپ اول، نشر نی، تهران.
- الشامی، حسین برکه (1999م)، المرجعیة الدینیة من الذات الى الموسسه، چاپ اول، مطبعة الصدر مؤسسة دار السلام.
- شبر، حسن (2010م)، العمل الحزبی فی العراق 1900-1957م، چاپ اول، نشر باقیات، قم.
- صفاءالدین تبرائیان (1391ش)، انتفاضه شعبانیه حماسه مقاومت اسلامی ملت عراق، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران.
- العمر، فاروق (1974م)، صالح ومذاکرات المجلس التأسیسی، چاپ اول، دار الدعوه للطبع والنشر والتوزیع، مصر.
- فائق، عبدالکریم (2001 م)، سیرة قائد و تاریخ مرحلة (عبدالصاحب دخیل)، چاپ اول، نشر دار العارف للمطبوعات، بیروت.
- الفیاض، عبد الله (1974م)، الثورة العراقیة الکبرى، چاپ اول، مطبعة الإرشاد، بغداد.
- کبه، محمد مهدی (1965م)، فی صمیم الاحداث، چاپ اول، منشورات دار الطلیعه، بیروت.
- مجموعه پژوهشگران (2010م)، صدمة التاریخ؛ العراق من حکم السلطة إلى حکم المعارضة، چاپ اول، دار روافد، قاهره.
- محمد محمد الحیدری (2016م)، تاریخ العراق السیاسی المعاصر 1988-1979، چاپ اول، المرکز العراقی للمعلومات و الدراسات، بیروت.
- المؤمن، على (2004م)، سنوات الجمر، چاپ سوم، المرکز الاسلامد المعاصر للنشر والتوزیع، بیروت.
- نظمی، ومیض جمال عمر (1985م)، الجذور السیاسیة والفکریة والاجتماعیة للحرکة القومیة العربیة الاستقلالیة فی العراق، چاپ دوم، مرکز دراسات الوحده العربیة، بغداد.
- النفیسی، عبدالله (۲۰۱۱م)، دور الشیعة فی تطور العراق السیاسی الحدیث، چاپ اول، آفاق للنشر والتوزیع، الکویت.
- النوری، محمد جعفر (2014م)، دور الحوزه العلمیة فی وحدة الامه الاسلامیة، چاپ اول، نشر دار الهدی، نجف اشرف.
- الوردی، علی (1992م)، لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، دار الوراق للنشر، 5 جلد، چاپ دوم، لندن.
- الوهاب، عبد الرزاق (1935م)، کربلاء فی التاریخ، چاپ اول، مطبعة الشعب، بغداد.
- ویلی، جویس ان (1373ش)، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمه مهوش غلامی، چاپ اول، اطلاعات، تهران.
- Jorgensen، M & Phillips، (2002). Discourse Analysis as Theory and Method. London: Sage Publications.
- CPA https://govinfo.library.unt.edu/cpa-iraq/regulations/