نویسندگان
1
دانشجوی دکتری علوم سیاسی در دانشگاه مفید
2
عضو هیات علمی دپارتمان سیاسی دانشگاه مفید
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2022.224243.1150
چکیده
شکلگیری مفهوم خیر عمومی در دوره مشروطه دغدغه این مقاله است. با توجه به زمینههای فکری و عملی دوران پیشامشروطه، نخبگان این دوره چه تفسیری از مفهوم خیر عمومی دارند و فهم آنها در ارتباط با زمینهها چه نتایج و الزاماتی بهدنبال دارد؟ در دوره پیشامشروطه هنجار مرسوم از مفهوم خیر، خیر سلطنت اسلامی است، سنت الهیات سیاسی و سیاستنامهها از خیر سلطنت اسلامی پشتیبانی نظری میکنند. بر اساس روششناسی هرمنوتیک کوئینتن اسکینر، شکست ایران از روس، آشنایی ایرانیان با جهان جدید و واگذاری امتیازات به بیگانگان زمینههای تغییر فهم از خیر را فراهم میکند. به باور نخبگان دوره مشروطه خیر سلطنت و تفسیری از دین که خیر شریعت را طرح میکرد در عمل خیر خصوصی را بر خیر عموم ترجیح داده است. انتقاد از خیر سلطنت و تفسیر علمای این دوره از خیر شریعت به شکلگیری تفسیر جدیدی از مفهوم خیر انجامید، کانون فهم جدید «خیر ملت» بود. بر این اساس نهضت مشروطه اعتراضی علیه ترجیح خیر سلطنت و تفسیر سنتی از خیر شریعت بر خیر ملت است. نزاع این سه تفسیر از خیر در قانون اساسی مشروطه منعکس شد.
منابع
- اسدالله بن عبدالغفار، خصایصالملوک، در زرگرینژاد، غلامحسین (۱۳۹۸)، سیاستنامههای قاجاری، جلد اول، تهران، نگارستان اندیشه، چاپ دوم
- اسدآبادی، سیدجمال (۱۳۷۹)، مجموعه رسایل و مقالات، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم، کلبه شروق.
- اسدآبادی، سیدجمال (۱۳۶۰)، نامههای سیدجمال اسدآبادی، به کوشش ابوالحسن جمالی اسدآبادی، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم
- اسکینر، کوئینتن (۱۳۹۳)، بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران، انتشارات آگاه، جلد یک، چاپ اول.
- آ. ژوبر (۱۳۲۲ش)، مسافرت به ارمنستان و ایران، ترجمه محمود هدایت، تهران، شرکت چاپخانه تابان.
- آخوندزاده، میرزا فتحعلی (۱۳۵۱)، مقالات میرزا فتحعلی آخوندزاده، گردآوری: باقر مومنی، تهران، چاپ زیبا.
- آخوندزاده، میرزا فتحعلی (۱۳۵۷) ، مکتوبات میرزا فتحعلیخان آخوندزاده، تبریز، نشر احیاء.
- آدمیت، فریدون و هما ناطق (۱۳۵۲)، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران، نشر آگاه، چاپ اول.
- آدمیت، فریدون و هما ناطق (۱۳۵۶)، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوره قاجار، تهران، انتشارات آگاه، چاپ اول.
- آدمیت، فریدون (۱۳۵۲ش)، مقالات تاریخی، تهران، انتشارات شبگیر.
- آقاسی، حاج میرزا، چهار فصل سلطانی،درزرگرینژاد، غلامحسین (۱۳۹۸) ، سیاستنامههای قاجاری، جلد اول، تهران، نگارستان اندیشه، چاپ دوم.
- بینام، " مشکوه محمدیه"، در زرگرینژاد، غلامحسین (۱۳۹۸) ، سیاستنامههای قاجاری، جلد اول، تهران، نگارستان اندیشه، چاپ دوم.
- طالبوف، عبدالرحیم (۲۵۳۶ شاهنشاهی)، کتاب سه جلدی احمد(در یک مجلد)، با مقدمه و حواشی باقر مومنی، تهران، شبگیر.
- طباطبایی، جواد ( ۱۳۸۵ش)، مکتب تبریز و مقدمات تجددخواهی، تهران، ستوده، چاپ اول.
- طباطبایی، سیدجواد (۱۳۸۰) ، دیباچهای بر نظریه انحطاط ایران، تهران، نگاه معاصر، چاپ اول.
- فیرحی، داود (۱۳۹۹)، مفهوم قانون در ایران معاصر، تهران، نی، چاپ اول.
- قائم مقام فراهانی، ابوالقاسم (بیتا) منشآت، تهران، انتشارات کتابفروشی علمیه اسلامیه تهران.
- کرمانی، میرزا آقاخان، (۲۰۰۰ میلادی)، سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، بیجا.
- کسروی، احمد (۱۳۶۳)، تاریخ مشروطه ایران(جلد اول)، ایران، امیرکبیر، چاپ شانزدهم.
- کشفی دارابی، سیدجعفر (۱۳۸۱ش)، تحفهالملوک، جلد ۱و ۲، تحقق عبدالوهاب فراتی، قم، بوستان کتاب، چاپ اول.
- مروزی خراسانی، محمدصادق ، شمیم عباسی، در زرگرینژاد، غلامحسین (۱۳۹۸) ، سیاستنامههای قاجاری، جلد اول، تهران، نگارستان اندیشه، چاپ دوم.
- مستشارالدوله، یوسف بن کاظم (۱۳۸۲)، یک کلمه،تهران، صباح، چاپ اول.
- ملکمخان ناظمالدوله (۱۳۸۱)، آ، دفتر تنظیمات، در حجتالله اصیل، ۱۳۸۱، رسالههای میرزا ملکمخان، تهران، نی، چاپ اول.
- میرزا ابوالقاسم قمی (۱۳۴۸)، ارشادنامه، تحقیق حسن قاضی طباطبایی، "مجله علوم انسانی دانشگاه تبریز"، ج۲۰، شماره۳.
- المیرزا القمی (۱۳۷۱ش)، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، با تحقیق مرتضی رضوی، تهران کیهان، جلد اول، چاپ اول.
- نجمآبادی، هادی (۱۳۸۸)، تحریرالعقلا، به کوشش سیفالدین نجمآبادی، کتابخانه سایت عقیده.
- هدایت، رضاقلیخان (۱۳۸۰) ، روضةالصفای ناصری، جلد نهم، بخش دوم، تصحیح جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، چاپ اول.