نویسندگان
1
استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه بوعلی سینا
2
دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه بوعلی سینا رشته اندیشه سیاسی اسلام
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2022.223186.1113
چکیده
پژوهش حاضر، کنکاشی در تاریخ تفکر سیاسی ایران معاصر از مسیر بهکارگیری رهیافتی نوین بهقصد گشودن دریچهای جدید در جهتِ تنویر ابعادی از تحولات معنایی مفهومها و دلالتهای سیاسی آن در ایران معاصر است. چارچوب نظری به کار گرفته شده در این پژوهش، تاریخ مفاهیم راینهارت کوزلک است که محصول لحاظ کردن تحول چرخش زبانی در درون علوم تاریخی است. بر این اساس، پژوهش حاضر میکوشد تاریخ تحول معنایی مفهوم انقلاب بهعنوان یکی از محوریترین مفاهیم موجود در تفکر سیاسی ایران معاصر را مورد بررسی قرار دهد تا بر مبنای آن به دریافتی از چگونگی تولد اسلام سیاسی در ایران معاصر نائل گردد. پرسش اصلی پژوهش آن است که چگونه ورود و تحول معنایی مفهوم انقلاب به درون نظام مفاهیم اسلام شیعی به تحول معنایی سایر مفهومهای پیشین انجامید. فرضیهای که مطرح میشود این است که در عصر جدید با شکلگیری میدان معنایی جدید و ورود مفهومهای جدیدی نظیر انقلاب به درون نظام مفاهیم شیعه، لایههای معنایی جدیدی به مفاهیم اساسی شیعه نظیر اجتهاد، انتظار و تقیه افزوده شد. این تحول معنایی در نظام مفهومها، یک دگردیسی در درون الهیات شیعه را رقم زد که منجر به تولد «اسلام سیاسی» در ایران معاصر شد.
منابع
- آجودانی، ماشاالله (1376)، مشروطه ایرانی. تهران: اختران.
- آخوندزاده، فتحعلی (1350)، مکتوبات کمال الدوله.، به کوشش محمد باقر مؤمنی. تهران: صدای معاصر
- آدمیت، فریدون (1357: 257)، اندیشههای میرزا آقاخان کرمانی. تهران: پیام.
- اشتراوس، لئو (1396)، مقدمهای سیاسی بر فلسفه. ترجمه یاشار جیرانی. تهران: آگه.
- آندرسن، نیلز (1394)، درباره تاریخ مفاهیم راینهارت کوزلک در کتاب نظریه و واقعیت، ترجمه آرش حیدری و گروهی از همکاران، تهران: تیسا.
- بروجردی، مهرزاد (1387)، روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومیگرایی. ترجمه جمشید شیرازی. تهران: نشر فرزانروز.
- بشیریه، حسین(1372)، انقلاب و بسیج سیاسی. تهران: دانشگاه تهران.
- بوشر، راجر (1385)، نظریههای جبارت از افلاطون تا آرنت. ترجمه فریدون مجلسی. تهران: نشر مروارید.
- توکلی طرقی، محمد (1381)، تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ: تهران: نشر تاریخ ایران.
- دباشی، حمید (1382)، ایدئولوژی اسلامی: خطرات و وعدههای یک نوواژه. در کتاب ایران پس از انقلاب ویراسته هوشنگ امیراحمدی. تهران: باز
- حسینی زاده، سید محمدعلی (1386)، اسلام سیاسی در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
- سعید، بابی(1379)، هراس بنیادین: اروپا مداری و ظهور اسلامگرایی. ترجمه غلامرضا جمشیدیها و موسی عنبری. تهران: دانشگاه تهران.
- سیوری، راجر(1389)، ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
- شایگان، داریوش(1389)، ایدئولوژیک شدن سنت. در آمیزش افقها به کوشش محمدمنصور هاشمی. تهران:فرزانروز.
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 1. با مخاطبهای آشنا. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 2. خودسازی انقلابی. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 3. ابوذر غفاری. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 7. شیعه. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 9. تشیع علوی و تشیع صفوی. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 17. اسلامشناسی (2) درسهای ارشاد. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 19. حسین وارث آدم. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 20. چه باید کرد؟ به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 23. جهان بینی و ایدئولوژی. به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- شریعتی، علی. مجموعه آثار. جلد 26. علی (ع). به کوشش بنیاد علی شریعتی. قابل بازیابی از سایت: https://drshariati.org
- صدرا، محمد (1398)، روحانیت و اندیشههای چپ در ایران معاصر. تهران: امیرکبیر
- طباطبایی، جواد (1380)، دیباچهای بر نظریه انحطاط ایران. تهران: ثالث
- طباطبایی، جواد (1386)، تأملی درباره ایران، جلد دوم، مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی. تبریز: نشر ستوده.
- طباطبایی، جواد (1398)، ملت، دولت و حکومت قانون. تهران: مینوی خرد.
- عشقی، میرزاده (1350)، کلیات مصور عشقی. نگارش علی اکبر مشیرسلیمی. تهران: امیرکبیر.
- قیصری، علی(1389)، روشنفکران ایران در قرن بیستم. ترجمه محمد دهقانی. تهران: هرمس
- کدی، نیکی(1385)، ریشههای انقلاب ایران. ترجمه عبدالرحیم گواهی. تهران: علم
- کسرایی، محمد سالار (1389)، انقلاب تحولات مفهومی یک واژه. دانشنامه علوم اجتماعی، دوره 1، شماره 3.
- کلارک، الیزابت (1398)، تاریخ، متن، نظریه. ترجمه هاشم آقاجری. تهران: مروارید.
- کوزلک، راینهارد (1399)، نظریه و روش تاریخ مفاهیم. ترجمه حسین افشاری.در ماهنامه قلمیاران، شماره 26.
- کوزلک، راینهارد (1393)، لایههای زمانی. ترجمه ابراهیم توفیق. در ماهنامه فرهنگ امروز. شماره 1.
- نش، کیت(1386)، جامعهشناسی سیاسی معاصر: جهانیشدن، سیاست و قدرت. ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران:کویر.
- نیکفر، محمدرضا (1387)، وقتی که حرف میزنیم. اصفهان: فصلنامه مهراوه. شماره هشتم و نهم.
- نیکفر، محمدرضا (1388)، تاریخ مفهومها. سایت رادیو زمانه. قابل بازیابی در http://zamaaneh.com/pictures-new/Begriffsgeschichte.pdf
- هاشمی، محمدمنصور(1385)، دیناندیشان متجدد: روشنفکری دینی از شریعتی تا ملکیان. تهران: کویر.
- brahamian, Ervand ( ۱۹۸۹), Ali Shariati: Ideologue of the Iranian Revolution in Islam, Politics, and Social Movements. London. University of California Press.
- Olsen, Niklas (2012), History in the plural: An Introduction to the Work of Reinhart Koselleck. New York: Berghahn Books.
- Koselleck, Reinhart (1982), Begriffsgeschichte and social history. Economy and Society, Vol 11, No 4.
- Koselleck, Reinhart (1989), Linguistic Change and the History of Events. The Journal of Modern History, Vol 61, No. 4