,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.29252/piaj.2021.212440.0
چکیده
قانون از مفاهیم مدرنی است که از زمان دولت قاجار فراروی عالمان مسلمان قرار گرفته است. امکان قانونگذاری عرفی همواره به عنوان یک معضل فکری و اندیشهای مطرح بوده و محل اختلاف اندیشههای دینیِ پس از انقلاب اسلامی شده است. فقدان مباحث نظری و توافق مبنایی در تبیین دقیق جایگاه آن باعث بروز چالشهای عملی گستردهای شده است. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی، تحلیلی و مقایسهای، درچارچوب نظریه انتقادی به این پرسش پاسخ دهد که آیا از دیدگاه اندیشههای دینی پس از انقلاب اسلامی ایران، قانونگذاری عرفی در امور عمومی ممکن است یا نه؟ پس از انقلاب اسلامی دو نوع اندیشه دینی درباره امکان یا امتناع قانون شکل گرفته است. از دیدگاه حامیان اندیشه دینی سنتی، قانونگذاری صرفا از سوی فقهاء انجام میشود و قانونگذاری عرفی، نوعی شرک در ربوبیت تلقی میشود، ولی از دیدگاه نواندیشی دینی بدلیل ذی حق بودن، برابری و آزادی انسان در سامان حیات سیاسی قانونگذاری عرفی ممکن است. دستاورد این مقاله، بررسی دیدگاه حامیان اندیشههای دینی پس از انقلاب اسلامی به صورت دقیق و مشخص و پیشنهاد گفتگو در فضای آزاد و عاری از سلطه و تن دادن به بازی دموکراتیک برای نیل به گفتمان مشترک درباره قانونگذاری است.
- قرآن کریم
- ارسطو (1385)، سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران: ، امیرکبیر
- امام خمینی، سید روح الله (1369)، صحیفه نور، تهران: وزارت ارشاد اسلامی
- امام خمینی، سید روح الله (1378)، صحیفه امام، تهران: موسسه نشر آثار امام خمینی
- امام خمینی، سید روح الله (بی تا)، کتاب البیع، ج2، قم: اسماعیلیان
- ایازی، علی محمد (1385) «موانع نظری اندیشه جمهوریت در فرهنگ دینی» در مردم سالاری، ج2، کاظم قاضی زاده، تهران: عروج
- آبادیان، حسین (1374)، مبانى نظرى حکومت مشروطه و مشروعه، تهران: نشرنى
- آذری قمی، احمد (1371)، ولایت فقیه از دیدگاه قرآن کریم، قم: دارالعلم
- بنتون، تد و یان کرایب (1384)، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه شهناز مسمیپرست و محمود متحد، تهران، نشر آگه
- بهشتی، سید محمدحسین (1364)، مشروح مذاکرات مجلس نهایی قانون اساسی ج.ا.ا.، ج1، تهران: مجلس شورای اسلامی
- پیوزی، مایکل (1378)، یورگن هابرماس، ترجمه احمد تدین، تهران، هرمس
- جعفری، محمدتقی (1370)، حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، تهران: دفتر خدمات حقوقی بینالمللی جمهوری اسلامی ایران
- جنتی، احمد (1363)، مجموعه سخنرانیهای پیرامون ولایت فقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی
- جوادی آملی، عبدالله (1368)، پیرامون وحی و رهبری، قم: اسراء
- خاتمی، سید محمد (1378)، متفکران معاصر و اندیشه سیاسی اسلام، به کوشش مسعود رضوی، تهران: فرزان
- خاتمی، سید محمد (1380)، احزاب و شوراها، تهران: طرح نو
- خاتمی، سید محمد(1378)، احیاگر حقیقت دین، گردآورنده امیررضا ستوده، تهران: ذکر
- خاتمی، محمد، مردم سالاری، تهران: طرح نو، 1385.
- خاتمی، سید محمد (1379)، اسلام، روحانیت و انقلاب اسلامی، تهران: طرح نو
- خاتمی، سید محمد (1380)، مردم سالاری، تهران: طرح نو
- روزنامه اطلاعات (1378)، 31 فروردین1378
- زرگری نژاد، عبدالحسین (1378)، رسائل مشروطیت، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی
- صالحی نجف آبادی، نعمتالله (1363)، ولایت فقییه حکومت صالحان، تهران: رسا
- عالم ،عبدالرحمن (1387)، بنیادهای علم سیاست ،تهران : نشرنی
- فوزی، یحیی (1392)، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی ایران، ج2، تهران: عروج
- فیرحی، داود (1382)، نظام سیاسی دولت در اسلام، تهران: انتشارات سمت و دانشگاه باقرالعلوم(ع)
- فیرحی، داود (1392)، فقه و سیاست در ایران معاصرتحول حکومتداری و فقه حکومت اسلامی، تهران: نشر نی
- فیرحی، داود (1394)، آستانه تجدد، تهران: نشر نی
- فیرحی، داود (1394)، فقه و سیاست در ایران معاصر، فقه سیاسی و فقه مشروطه، تهران: نشر نی
- فیرحی، داود (1396)، فقه و حکمرانی حزبی، تهران: نشر نی
- قاضی، ابوالفضل (1380)، مبانی علم سیاست، تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1373)، تهران: نشر مجلس شورای اسلامی
- کاتوزیان، ناصر (1387)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ شصت و دوم، تهران: انتشار
- لاریجانی، صادق (1376)، دین و جامعه مدنی، همایش تحقق جامعه مدنی در انقلاب اسلامی، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی
- لسناف، مایکل ایچ (1387)، فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، نشر ماهی
- مارش، دیوید و استوکر، جری، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی 1388
- مصباح یزدی (1378)، محمدتقی، پرسشها و پاسخها، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
- مصباح یزدی (1373)، حکومت اسلامی و ولایت فقیه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی
- مصباح، محمد تقی (1378)، سلسله مباحث اسلام، سیاست و حکومت، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی
- مصباح، محمد تقی (1370)، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
- مصباح، محمد تقی (1373)، حکومت اسلامی و ولایت فقیه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی
- مصباح، محمد تقی (1378الف)، نظریه سیاسی اسلام، ج2، قم: موسسه امام خمینی
- مصباح، محمد تقى (1378ب) ، سلسله مباحث اسلام، سیاست و حکومت، ج3، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى
- مصباح، محمدتقی (1377)، حقوق و سیاست در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
- مطهری، مرتضی (1365)، حماسه حسینی، ج3، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1368)، گفتارهای معنوی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1369)، پیرامون جمهوری اسلامی، چاپ پنجم، تهران: صدرا
- مطهری، مرتضی (1370)، مجموعه آثار، ج1، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1385)، انقلاب اسلامی ایران، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1385)، آینده انقلاب اسلامی ایران، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1403ق)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: حکمت
- مطهری، مرتضی (1366)، ده گفتار، تهران: انتشارات صدرا
- خاتمی، محمد (1385)، مردم سالاری، تهران: طرح نو
- مطهری، مرتضی (1362)، اسلام و مقتضیات زمان، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1366)، امامت و رهبری، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1368)، پیرامون جمهوری اسلامی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1369)، سیری در نهج البلاغه، چاپ هفتم، تهران: انتشارات صدرا
- مطهری، مرتضی (1372)، علل گرایش به مادیگری، تهران: انتشارات صدرا
- منتظری، حسینعلی (1364)، مسایل انقلاب اسلامی از دیدگاه آیتا... منتظری، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی
- منتظری، حسینعلی (1370)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج2، ترجمه محمود صلواتی، تهران: تفکر
- موثق، محمدرضا (1381)، جایگاه مجلس شورای اسلامی در ساختار قدرت جمهوری اسلامی ایران، قم: دانشگاه باقرالعلوم(ع)
- مومن قمی ، محمد (1386)، الولایة الالهیه الاسلامیه،قم: دفتر انتشارات اسلامی
- مومن قمی، محمد (1378)، دین و مشارکت سیاسی، قم: فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، سال دوم، شماره 7
- نائینى غروى، مـحمد حسین (1382)، تنبیه الامه و تنزیه المله، چاپ هشتم، قم: بوستان کتاب
- نقیب زاده، احمد (1380)، در آمدی بر جامعه شناسی سیاسی، تهران : سمت
- نهج البلاغه (1351)، تهران: فیض الاسلام
- وایت، استیون (1380)، نوشتههای اخیر هابرماس؛ خرد، عدالت و نوگرایی، ترجمه محمد حریری اکبری، تهران، قطره
- هابرماس، یورگن (1381)، بحران مشروعیت، تئوری دولت سرمایه داری مدرن، ترجمه جهانگیر معینی، تهران، طرح نو
- هابرماس، یورگن (1384)، نظریه کنش ارتباطی، ترجمه کمال پولادی، تهران، روزنامه ایران
- هولاب، رابرت (1375)، یورگن هابر ماس، نقد در حوزه عمومی، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نشر نی
- یزدی، محمد (1376)، روزنامه رسالت، 19 تیر 1376
- یزدی، محمد (1388)، روزنامه فرهیختگان، 16 آذر 1388، شماره 898
- Habermas, Jurgen (1971), Knowledge and Human Interests, trans by J. shapiro Boston: Beacon Press.