مقوله امنیت در گفتمان سیاست خارجی حسن روحانی و ابراهیم رئیسی: عناصر و صورت‌بندی‌های متمایز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی

10.29252/piaj.2022.227821.1265

چکیده

مقوله امنیت همواره از جایگاه محوری در گفتمان‌های سیاست خارجی ایران برخوردار بوده است. دولت‌های مختلف به اقتضای بستر فکری و اجتماعی و همین‌طور ضرورت‌های عملی سیاست خارجی خود، ادراکات مختلفی از مقوله امنیت داشته‌اند. از آنجا که عموماً گفتمان دولت‌ها در گسست از گفتمان‌های دولت‌های قبل شکل می‌گیرد، مواضع دولتمردان جدید در سال اول شروع به کار آنها از اهمیت زیادی در مرزبندی‌های گفتمانی میان آنها برخوردار است. بر این اساس، سؤال اصلی مقاله این است که حسن روحانی و ابراهیم رئیسی در برهه ابتدایی تشکیل دولت‌های خود چه گفتمان‌هایی درباره مقوله امنیت داشته‌اند و وجوه تمایز این گفتمان‌ها کدام‌اند؟ این مقاله از چارچوب تحلیل امنیتی لین هَنسِن استفاده می‌کند و بر اساس روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف، در صدد تحلیل صورت‌بندی‌های گفتمانی روحانی و رئیسی در حوزه امنیت، «دیگریِ» گفتمانی آنها و برملاکردن نشانه‌های گفتمانی آنهاست. به این منظور، متن سخنرانی‌های روحانی و رئیسی در سال اول جمع‌آوری و بر اساسِ میزان ارتباط با مفهوم امنیت و با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودا مورد تحلیل قرار گرفتند. استدلال اصلی مقاله این است که گفتمان حسن روحانی درباره امنیت، بر اساس دال مرکزی منافع مشترک و در تضاد با خشونت و افراط‌گرایی به مثابه «دیگری» و در مقابل، گفتمان ابراهیم رئیسی درباره امنیت، بر اساس دال مرکزی عدالت و در تضاد با «دیگریِ» سلطه‌طلبی و دخالت قدرت‌های خارجی شکل گرفته است. دال‌های مرکزی متفاوت، امکان/عدم امکان تعریف منافع مشترک امنیتی، دستورکارهای امنیتی متفاوت و نحوه پیش‌بینی پیامدهای امنیتی نظم در حال گذار بین‌المللی از جمله مهم‌ترین تمایزهای گفتمانی روحانی و رئیسی است. بر این اساس، ابتدا چارچوب مفهومی و روش‌شناسی توضیح داده می‌شود. سپس گفتمان امنیت روحانی و رئیسی در دو بخش مورد تحلیل و در بخش سوم مورد مقایسه قرار می‌گیرند. در پایان، نتیجه‌گیری مقاله خواهد آمد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Security in Rouhani’s and Raeisi’s Foreign Policy discourses: Different elements and formations

نویسنده [English]

  • Heidarali Masoudi
Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The definition of security can affect many discursive conflicts in the domestic politics and more importantly in foreign policy. Particularly in Iran, the theme of security has a significant role in constructing foreign policy discourses. Various governments have tried to organize their own discursive approaches to address these issues and solve them. The article aims to examine how security is constructed in the discourses of the two recent Iran’s Presidents, namely Ebrahim Raisi and Hassan Rouhani. The main question of the article is what approaches did Hassan Rouhani and Ibrahim Raisi have towards the issue of security in the initial period their offices, ie the first year? The purpose of this article is to identify the key elements of security in Iran's foreign policy discourses that helps to better understanding of Iran's foreign policy. Based on the lene Hansen’s theoretical framework and Laclau and Moff's method of discourse analysis, the article probes how security is articulated, how the ‘other’ constructed and how dislocation is occurred in these discourses. In the one hand, the article argues that, Rouhani's security discourse is based on common interests as its master signifier, in opposition to violence and extremism as its other. In the other hand, Raisi’s security discourse is based on justice as its master signifier, in opposition to dominance and intervention of foreign powers. Accordingly, the conceptual and methodological framework is explained. Then the security discourse of Rouhani and Raisi is analyzed and also compared to each other.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security
  • Discourse
  • Iranian Foreign Policy
  • Rouhani
  • Raeisi

منابع

روحانی، حسن (1392 الف) متن کامل سخنان رییس جمهوری در همایش مدیران ارشد وزارت دفاع (شنبه 10 اسفند)، https://president.ir/fa/75602/printable
روحانی، حسن (1392 ب) متن کامل سخنرانی رییس جمهوری در چهل و چهارمین اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس (5 شنبه 3 بهمن)، https://president.ir/fa/74850/printable
روحانی، حسن (1392 ج) متن کامل سخنان رییس جمهوری در جمع سفرا و رؤسای دفاتر نمایندگی کشورهای خارجی در ایران (21 بهمن) https://president.ir/fa/74850/printable
روحانی، حسن (1392 ح) متن کامل سخنان رییس‌ جمهوری در افتتاحیه نهمین کنفرانس اتحادیه مجالس کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی (29 بهمن) https://president.ir/fa/75092/printable
روحانی، حسن (1392 ز) متن کامل مصاحبه رییس جمهور با شبکه CNN (3 مهر) https://president.ir/fa/71707/printable
روحانی، حسن (1392 ط) متن کامل سخنرانی رئیس جمهوری در شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد (3 مهر) https://www.president.ir/fa/71572
روحانی، حسن (1392 ک) متن کامل سخنرانی در مراسم تودیع و معارفه وزیر کشور (28 مرداد) https://president.ir/fa/70882/printable
روحانی، حسن (1392 و) متن کامل سخنرانی و پرسش و پاسخ در دیدار با اعضای اندیشکده‌های امریکایی (4 مهر) https://president.ir/fa/81842/printable
روحانی، حسن (1392 ه) متن کامل سخنان رییس‌ جمهوری در مراسم سی و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی (3شنبه 22 بهمن) https://president.ir/fa/74860/printable
روحانی، حسن (1392 ی) متن کامل سخنرانی دکتر روحانی در جمع اعضای انجمن آسیایی شورای روابط بین‌الملل آمریکا (5 مهر) https://president.ir/fa/71853/printable
روحانی، حسن (1392 ک) متن کامل سخنرانی در مراسم تودیع و معارفه وزیر کشور، (28 مرداد)، https://president.ir/fa/70882/printable
روحانی، حسن (1392 ل) متن کامل سخنرانی در جمع استادان و دانشگاهیان کشور عمان (مسقط) (22 اسفند)، https://president.ir/fa/82197/printable
رئیسی, ابراهیم. (1400) نشست خبری رئیس جمهور منتخب. Available at https://president.ir/fa/130035/printable. (Accessed June 1, 2022).
رئیسی، ابراهیم (1400 الف) سخنرانی رییس جمهوری در هفتاد و ششمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل (30 شهریور) https://www.president.ir/fa/131480
رئیسی، ابراهیم (1400 ب) سخنرانی رییس جمهوری در اجلاس سران شانگهای، https://president.ir/fa/131302/printable
رئیسی، ابراهیم (1400 ج) سخنرانی آیت‌الله رئیسی در دیدار سفرای خارجی مقیم تهران به مناسبت بزرگداشت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی  (21 بهمن) https://president.ir/fa/134507/printable
رئیسی، ابراهیم (1400 د) سخنرانی رییس جمهوری در دومای روسیه (30 بهمن) https://president.ir/fa/134028/printable
رئیسی، ابراهیم (1400 ه) سخنرانی رییس جمهوری در اجلاس سازمان همکاری اقتصادی (اکو) (7 آذر) https://president.ir/fa/132949/printable
رئیسی، ابراهیم (1401 الف) سخنرانی در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، (30 شهریور) https://president.ir/fa/131474
رئیسی، ابراهیم (1401 ب) سخنرانی در اجلاس مجازی بریکس پلاس، (3 تیر)، https://president.ir/fa/137493
رئیسی، ابراهیم (1401 ج) سخنرانی در ششمین اجلاس کشورهای ساحلی خزر (8 تیر) https://president.ir/fa/137626
رئیسی، ابراهیم (1401 د) سخنرانی در هفتمین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه (28 تیر) https://president.ir/fa/138092
سیف زاده، حسین (1383) تقریرات درس اصول روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
ظریف, محمد جواد, علی اکبر صالحی, عباس عراقچیو  مجید تخت روانچی. (1400) راز سر به مهر: کوششی سترگ برای حقوق، امنیت و توسعه ایران: اطلاعات.
مسعودی, حیدرعلی. (1397) فرهنگ راهبردی آمریکا و امنیتی سازی مجدد ایران در دوره ترامپ. امنیت پژوهی  17 (61): 115–135.
 
Acharya, Amitav. (2018) Constructing global order. Agency and change in world politics /  Amitav Acharya, American University, Washington, DC. Cambridge: Cambridge University Press.
Adler, Emanuel. (2007) Imagined (Security) Communities: Cognitive Regions in International Relations. In International security: widening security. Vol 3, edited by Barry Buzan and Lene Hansen: SAGE Publications.
Adler, Emanuel, and Michael Barnett. (1998) Security Communities. New York: Cambridge University Press.
Buzan, Barry, and Lene Hansen. (2009) The evolution of international security studies. Cambridge: Cambridge University Press.
Buzan, Barry, Ole Wæver, Jaap de Wilde, Eds. (1998) Security. A new framework for analysis. Boulder, Colo., London: Lynne Rienner.
Hansen, Lene. (2006) Security as practice. discourse analysis and the Bosnian war. New York: Routledge.
Ikenberry, G. John. (2011) Liberal leviathan. The origins, crisis, and transformation of the American world order /  G. John Ikenberry. Princeton, N.J., Woodstock: Princeton University Press.
LACLAU, ERNESTO, and CHANTAL MOUFFE. (1985) Hegemony and Socialist Strategy Towards a Radical Democratic Politics Second Edition. New York: Verso.
Milliken, Jennifer. (1999) The Study of Discourse in International Relations. : A Critique of Research and Methods. European Journal of International Relations.
Mitzen, J. (2006) Ontological Security in World Politics. State Identity and the Security Dilemma. European Journal of International Relations 12 (3): 341–370.
Morgenthau, Hans J., and Kenneth W. Thompson. (1993) Politics among nations: The struggle for power and peace. New York [etc.]: McGraw-Hill.
Nye, Joseph S., and David A. Welch. (2017) Understanding global conflict and cooperation. An introduction to theory and history. Boston: Pearson.
Waltz, Kenneth N. (2006) Structural realism after the Cold War. In Perspectives on world politics, edited by Richard Little and Michael Smith. London, New York: Routledge