اندیشه اخوان المسلمین و دولت محمد مرسی؛ بررسی وجوه افتراق و اشتراک

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم سیاسی (مسائل ایران)، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.

10.29252/piaj.2022.226069.1209

چکیده

اخوان‌المسلمین قدیمی‌ترین تشکیلات اسلامی سنی در منطقه عربی و به‌گونه‌ای ریشه‌ی تمام حرکت‌های اسلامی در جهان اهل‌ سنت است. اخوان بعد از انقلاب مصر (2011) توانست برای مدتی دولت را در اختیار بگیرد. مطالعه این بخش از تاریخ مصر، از نظر چگونگی تطبیق نظریه‌های اخوان در شعار و عمل بسیار مهم است. سوال اصلی مقاله این است که آیا حکومت مرسی منطبق بر اصول اخوان‌المسلمین بود؟ روش این پژوهش به صورتی ترکیبی، تحلیل گفتمان کیفی، تاریخی و مقایسه ای است و بین اندیشه سیاسی اخوان و دولت مرسی به مقایسه خواهد پرداخت. در این مقاله ابتدا با مروری بر اصول اندیشه‌ای اخوانی و چارچوب نظری آن، نظر جامعه مصری را در مورد حکومت اسلامی بررسی کرده و سپس به نحوه تعامل دولت مرسی با گروه‌های مختلف و وضعیت فعلی آن پرداخته و در نهایت تفاوت‌های نظری و عملی دولت مرسی و اندیشه‌ی اخوانی را برمی‌شمارد. بخش آخر نیز به سوال اصلی مقاله پاسخ داده می‌شود که حکومت مرسی از نظر اصولی با اهداف اخوانی تطابق داشت، اما در شیوه‌ها تلاش می‌کرد وجهه‌ای غیر از آن به جامعه ارائه کند؛ آن‌ها به دنبال حکومت اسلامی بودند؛ ولی شرایط موجود و فشار دولت پنهان باعث می‌شد تا در عمل نتوانند مدل اخوانی را پیاده نمایند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Muslim Brotherhood thought and Morsi's Government; study differences and similarities

نویسنده [English]

  • Mojtaba Amani
PhD Student in Political Science (Iran Issues), Azad University, Science and Research Branch.
چکیده [English]

Muslim Brotherhood is one of the oldest Sunni Islamic organizations in the Arab world and somehow is the root of all Islamic movements in the Sunni world. After 2011 revolution the Brotherhood took the government for a while. Studying this period, in terms of how the Brotherhood's theories are applied in motto and practice is important. The main question of the article is whether Morsi's government was in accordance with the principles of the Brotherhood. The method of this research is is a combination of historical, comparative and qualitative discourse analysis, and will compare between the political thought of the Brotherhood and Morsi's government. First this article reviews theoretical framework and principles of the Brotherhood's and examines Egyptian society's opinion about the Islamic government. In the next part this article discusses how Morsi's government interacts with different groups and explain Brotherhood current situation then enumerates the theoretical and practical differences and similarities between Morsi's government and the Brotherhood's thought and in the last part this article answers its main question that Morsi's government was in line to reach goals of the Brotherhood, but in its methods it tried to present a different face to the society. Therefore they were looking for an Islamic government But the government's situation and the deep state pressure made it impossible for them to implement the Brotherhood model in practice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Muslim Brotherhood
  • Islamism
  • Egypt
  • Mohammad Morsi
  • Hassan alBanna

مراجع

  •  

    منابع

    • احمدی، حمید (1390)، سیر تحول جنبش‌های اسلامی: از نهضت سلفیه سید جمال تا بیداری اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    • الحسینی، اسحاق موسی (1387)، اخوان المسلمین بزرگترین جنبش اسلامی معاصر. ترجمه سید هادی خسروشاهی. تهران: اطلاعات.
    • امانی، زهرا (1399)، دولت عمیق و گروه‌های اسلام‌گرا در خاورمیانه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
    • امانی، مجتبی، مجموعه خاطرات و خطرات، خاطرات مجتبی امانی رئیس سابق دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران در قاهره (1394)، پایگاه اینترنتی خبرگزاری فارس، دسترسی در تاریخ 10 بهمن 1400.
    • امانی، مجتبی (1396)، در جستجوی اتحاد کشورهای اسلامی، خوانش مواضع محمد مهدی عاکف رهبر سابق اخوان المسلمین. روزنامه جام جم، شماره 4953.
    • باقری، یوسف (1393)، «جریان شناسی فرقه‌های سلفی در خاورمیانه و شمال آفریقا». فصلنامه علمی- تخصصی حبل المتین، سال 3، شماره 9، صص 74-55.
    • برزگر، ابراهیم (1386)، «چهارچوبی مفهومی برای فهم تحولات سیاسی مصر». پژوهش حقوق و سیاست. سال نهم، شماره 22، صص 252-203.
    • توانا، محمدعلی و میرحسینی، محمد (1393)، «بررسی افراط گرایی و اعتدال گرایی در جنبش اخوان المسلمین مصر». دوفصلنامه علمی- پژوهشی جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 3، شماره 1، صص 111-134.
    • رادگودرزی، معصومه (1392)، «سیر تحول ایدئولوژیک اخوان المسلمین مصر و چالش‌های پیش رو». فصلنامه پژوهش‌های روابط بین الملل، سال 1، شماره 7.
    • سازگاری اردکانی، محمود و دیگران (1393)، «تبیین قلمروخواهی جنبش اخوان المسلمین در منطقه خاورمیانه». فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 4، شماره 1، ص 27-1.
    • سمیعی اصفهانی، علیرضا و دهقان، حوریه (1393)، «ناکامی دولت اخوان المسلمین پس از انقلاب 2011 مصر (رویکردی جامعه شناختی)». دوفصلنامه علمی- پژوهشی جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 2، شماره 2، صص83-53.
    • سمیعی اصفهانی، علیرضا و کیانی، امران (1394)، «پیروزی و ناکامی گفتمان اسلام سیاسی: تجربه ای متفاوت در ایران 1979 و مصر 2011». فصلنامه سیاست، دوره 45، شماره 2، صص 287-269.
    • صادقی اول، هادی و چیت سازیان، محمد (1392)، «رویکرد اخوان المسلمین در قبال فرآیند دموکراسی در مصر». پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل، سال اول، شماره 2، صص69-47.
    • عبادی، محسن و شریعتی مزینانی، سارا (1393)، «تحولات آرای اخوانی‌ها، از حسن البنا تا راشد الغنوشی». جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره 2، صص 86-65.
    • قاسمی، بهزاد و عطایی، عبدالله (1393)، «بسترهای تاریخی تحول گفتمان سیاسی اخوان المسلمین مصر، با تاکید بر مسئله نظام سیاسی». فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه‌ی تاریخ اسلام، سال 4، شماره 16، ص 113-89.
    • قاسمی، بهزاد (1394)، اخوان المسلمین مصر و تجربه نظام سیاسی، از برآمدن «حسن البنا» تا برافتادن «محمد مرسی». تهران: موسسه مطالعات اندیشه سازان نور.
    • قرضاوی، یوسف (1400)، اخوان المسلمین، هفتاد سال دعوت، تربیت و جهاد. ترجمه عبدالعزیز سلیمی. چاپ سوم. تهران: احسان.
    • کامپانا، ژوئل (1377)، «دولت، جامعه مدنی و اسلام گرایی در خاورمیانه- 2». ترجمه حمید احمدی. ماهنامه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 127 و 128، صص 59-46.
    • کوپل، ژیل (1366)، پیامبر و فرعون (جنبش‌های نوین اسلامی در مصر)، ترجمه حمید احمدی. تهران: کیهان.
    • مسعودنیا، حسین و نجف پور، سارا (1388)، «اخوان المسلمین مصر؛ از بنیادگرایی اسلامی تا مشارکت دموکراتیک». رهیافت‌های سیاسی و بین الملل، شماره 19، صص 163-141.
    • میشل، ریچارد (1387)، تاریخ جمعیت اخوان المسلمین. جلد دوم. ترجمه سید هادی خسروشاهی. تهران: وزارت امور خارجه.
    • هراتی، محمد جواد (1391)، «تفاوت نقش و جایگاه رهبری در انقلاب اسلامی ایران و جنبش بیداری اسلامی مصر». فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال 9، شماره 28، صص 252-233.
    • البنا، حسن (2011)، مجموعه الرسائل الامام الشهید حسن البنا. قاهره: موسسه اقرا.
    • الغنوشی، راشد (1993)، الحریات العامه فی الدوله الاسلامیه. بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
    • القطب، سید (1964)، معالم فی الطریق. قاهره: دارالشروق.
    • القطب، سید (1975)، معرکة الإسلام والرأسمالیة. بیروت: دارالنشر.
    • امانی، مجتبی (1397)، الاخوان المسلمون و حکومۀ علی المصر. تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد: دانشگاه تهران.
    • حبیب، محمد (2013)، اخوان المسلمون بین الصمود و الرئاسة و تاکل الشرعیة. قاهره: سما للنشر و التوزیع.
    • زغلول شلاطۀ، أحمد (2017)، «الصراع علی التنظیم: التطورات الداخلیة لجماعۀ الإخوان بعد 3یولیو». رؤی مصریۀ، السنۀ الثالثۀ، العدد 27.
    • قناه الشرق (19 مارس 2021)، ترکیا تبلغ قنوات الإخوان بوقف البرامج السیاسیة والتحول للمنوعات. موجود فی: https://asharq.com/ar/6eRfrGJ8NHQS3Rr2ShyBd0-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7-%D8%AA%D8%A8%D9%84%D8%BA-%D9%82%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%88%D9%82%D9%81-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AC/
    • Al-Awadi, Hesham (2013), Islamists in power: the case of the Muslim Brotherhood in Egypt. Contemporary Arab Affairs, Vol. 6, No. 4, pp. 539-551.
    • Cole, Juan (2009), Engaging the Muslim world. New York: PALGRAVE MACMILLAN.
    • Esposito, John L. & Piscatori James P. (1991), Democratization and Islam. Middle East Journal, Vol. 45, No. 3, pp. 427-440.
    • Ghanem, Hafez (2016), The Arab Spring Five Years Later. Chapter 2: spring, but not flowers. Brookings Institution Press.
    • Khalil, magdi (2006), Egypt’s Muslim Brotherhood and Political Power: Would Democracy Survive? Middle East Review of International Affairs, Vol. 10, No. 1, pp. 44-52.
    • Munson, Ziad (2001), Islamic Mobilization: Social Movement Theory and the Egyptian Muslim Brotherhood. The Sociological Quarterly, Vol. 42, No.4, pp. 487-510.
    • Roy, Olivier (2012), The transformation of the arab world. Journal of Democracy, Vol. 23, No. 3, pp. 5-18.
    • Said Aly, Abd al-Monein & Wenner, Manfred. W (1982), Modern Islamic Reform Movements: The Muslim Brotherhood in Contemporary Egypt. Middle East Journal, Vol. 36, No. 3, pp. 336-361.
    • Walsh, J. (2003), Egypt's Muslim brotherhood. Harvard International Review, Vol. 2, No. 4, pp. 32-36.
    • Wickham, Carrie Rosefsky (2011), The Muslim Brotherhood and Democratic Transition in Egypt. Middle East Law and Governance, Vol. 3, pp. 204–223.
    • Wilmot, Jennifer (2015), A commitment to politics: the trajectory of the Muslim Brotherhood during Egypt's 2011–13 political opening, Contemporary Arab Affairs, Vol. 8, No. 3, pp.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار