جایگاه و نقش‌های دولت در برنامه ی سوم توسعه ی ج. ا. ایران از منظر نهادگرایی جدید

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز

10.29252/piaj.2019.99843

چکیده

جایگاه و نقش دولت در اقتصاد و نوع این حضور، مسئله­ ی مهم محققان توسعه بوده است. در ایران نیز این موضوع مناقشه­ ی زیادی بین طرفداران تصدی‌گری دولت و ایفای وظایف حاکمیتی ایجاد کرده است. سؤال مهم مقاله­ ی حاضر، بررسی ویژگی‌های دولت و نقش‌های آن در اجرای برنامه­ ی سوم توسعه از منظر نهادگرایی است. «دولت خودگردان» و «دولت خودگردان متکی بر جامعه» مهم‌ترین شاخص‌های دولت توسعه‌گرا از دیدگاه ایوانز هستند. نقش‌های تولی‌گری، تصدی‌گری، قابلگی و پرورش­گری دولت نیز قانون‌مندی‌های ایوانز برای تعریف دخالت دولت در توسعه­ ی صنعتی است. فرضیه­ ی تحقیق آن است که دولت در برنامه­ ی سوم توسعه، در شاخص‌هایی مانند «دیوان­سالاری کارآمد، استقلال نسبی دولت و خوداتکایی متکی به جامعه»، افق‌هایی برای حل مشکلات ساختاری دولت‌ ترسیم کرد، هرچند در حل آن‌ها با چالش‌هایی مواجه بود. هم­چنین در این برنامه، بر گسترش برخی از صنایع تأکید شد که ایوانز آن­ها را مادر صنایع لقب داده است و قدرت «سرریز» و حرکت ­دهنده به سایر صنایع را دارند. روش این مقاله، تبیینی و از نوع مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی است. هدف تأکید بر اهمیت جایگاه دولت در مسیر توسعه­ ی ایران و شناسایی نقش‌های دولت، بر مبنای دیدگاه ایوانز است تا قوت و ضعف یکی از برنامه‌های توسعه از منظر اقتصاد سیاسی مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The‌ Position‌ and‌ Roles‌ of‌ State‌ in‌ the‌ Third‌ Development‌ Plan‌ of‌ the‌ I.R.I‌ from‌ the‌ Perspective‌ of‌ New‌ Institutionalism

نویسندگان [English]

  • Ibrahim Abbassi
  • Azim-Allah Mahmoudi
Shiraz University
چکیده [English]

The position and roles of states in the economy and their type of presence has been an important issue for development scholars. The question of the present research is exploring the features of the state in the implementation of the Third Development Plan from the perspective of institutionalism. According to Peter Evans, self-reliance of state )meritocratic bureaucracy(, and community-based self-reliance are the key indicatorsof the developmental states. The Custodian, Demiurge, Midwifery and Husbandry roles are Evans’ rules for defining the state intervention in industrial development. The main hypothesis is that the state in the Third Development Plan drew some horizons in indicators such as “Efficient Bureaucracy, Relative Autonomy and Community-based Self-reliance” for solving its structural problems, but in this effort faced with somechallenges. The Plan also emphasized the expansion of some industries, which Evans described as the mother of industries that have the “overflow” power toward other industries. The method of this article is documentary research. Our goal is to emphasize on the importance of the state's position in the development of Iran and the identification of the state roles in order to determine the strength and weakness of one of the developmentplans from the perspective of political economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Developmental state
  • New Instutitionalism
  • Evanz
  • Nano
  • Automobile Industry
  • Third Development Plan

مراجع

  1. الف) فارسی
  2. اشتریان، کیومرث. (1387). رهیافت نهادی در سیاست‌گذاری نوآوری تکنولوژیک، فصلنامه سیاست، 1 (38)، ص-ص. 14-1.
  3. ایوانز، پیتر. (1380). توسعه یا چپاول؛ نقش دولت در تحول صنعتی، ترجمه‌ی عباس مخبر و عباس زندباف، تهران: انتشارات طرح نو.
  4. ایوانز، پیتر و راچ، جیمز. (زمستان 1385). بوروکراسی و رشد؛ اثر ساختارهای دولت «وبری» بر رشد اقتصادی: یک تحلیل مقطعی _ ملی، ترجمه فریبا مؤمنی، ماهنامه اقتصاد سیاسی، سال اول، شماره سوم، صص 217-186.
  5. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. (1388). خلاصه تحولات اقتصادی کشور در سال 1387، تهران: انتشارات روابط عمومی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
  6. پاکدامن، رضا. (1388). رویکردهای اجرایی و مبانی قانونی خصوصی‌سازی، تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
  7. پوراحمدی، حسین و بهرامی، عارف. (بهار 1395). اتونومیسم و مناسبات اقتصاد سیاسی سرمایه‌داری جهانی؛ مطالعه موردی ایران، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 7 (45)، ص‌ص. 39-9.
  8. تمدن جهرمی، محمدحسین. (1383). رویارویی مکاتب اقتصادی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  9. حسن‌پور کارسالاری، یوسف. (1393). توسعه صادرات کالاهای با فناوری بالا: سیاست‌ها و اقدامات، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
  10. دلفروز، محمدتقی. (1393). دولت و توسعه‌ی اقتصادی؛ اقتصاد سیاسی توسعه در ایران و دولت‌های توسعه‌گرا‌، تهران: انتشارات آگاه.
  11. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. (1384). گزارش اقتصادی سال 1383، تهران.
  12. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. (1383). گزارش اقتصادی نظام جمهوری اسلامی ایران 1381-1356، تهران.
  13. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. (1381). گزارش اقتصادی سال 1381، تهران.
  14. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. (1394). اسناد پشتیبان برنامه ششم، تهران.
  15. شفیعی فر، محمد. (بهار 1394). روند توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست، 1 (45)، ص‌ص. 123-103.
  16. صفریان، روح‌الله، شهرام نیا، امیر مسعود، مسعودنیا، حسین و مکی، پریسا. (1396). ساختار نظام اداری و فرآیند توسعه-ی سیاسی در دوره اصلاحات (دولت هفتم و هشتم)، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، سال نهم، ش 51، صص 146-121
  17. قاراخانی، معصومه. (تابستان 1392). دولت و سیاست سلامت در ایران (1388-1360)، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، 20 (61).
  18. مالونی، سوزان. (تابستان 1379). بنیادها و خصوصی‌سازی در ایران، مجله گفتگو، شماره 28.
  19. مصلی‌نژاد، عباس. (1395). اقتصاد سیاسی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  20. معمارزاده، غلامرضا و حیات، نغمه. (1383). شاخص‌های ارزیابی، حلقه‌ی مفقوده‌ی فرآیند ایجاد تحول در نظام اداری برنامه‌ی سوم توسعه، در مجموعه مقالات همایش چالش‌ها و چشم‌اندازهای ایران، جلد اول، تهران: مؤسسه‌ی عالی پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
  21. موثقی، احمد و کاهه، علیرضا. (زمستان 1394). دولت توسعه‌خواه و زمینه‌های توسعه در ایران، فصلنامه سیاست، دوره 4 (45)، صص 989-967.
  22. نورث، داگلاس. (1379). ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی، مترجم غلامرضا آزاد (ارمکی)، چاپ اول، تهران: نشر نی.
  23. نورث، داگلاس. (1377). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، مترجم محمدرضا معینی، چاپ اول، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات.
  24. ویلیامسون، الیور ای. (اردیبهشت و خرداد 1381). اقتصاد نهادگرایی جدید: دستاوردهای گذشته و نگاهی به گذشته، مترجم محمود متوسلی، مجله‌ی برنامه و بودجه، شماره 73، ص‌ص. 41-3.
  25. نیلی، مسعود و دیگران. (1389). دولت و رشد اقتصادی در ایران، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
  26. هادی زنوز، بهروز. (1389). بررسی نظام برنامه‌ریزی اقتصادی در ایران: دوره‌ی قبل از انقلاب اسلامی، تهران: مجلس شورای اسلامی- مرکز پژوهش‌ها.
  27. ب) انگلیسی
  28. Amenta, E & B. G. Carruthers. (1988). The Formative Years of U.S. Social Spending Policies: Theories of Welfare State and the American States During The Great Depression, American Sociological Review, Vol 53, No. 5.
  29. Evans, Peter. (2010). Constructing the 21st century developmental state: potentialities and pitfalls, in Constructing a Democratic Developmental State in Souht Africa, Potentials and Challenges, Edited by Omano Edigheji, Cape Town: Human sciences Research Council.
  30. Hakimian, Hassan. (2008). Institutional Change, Policy Challenges and Macroeconomic Performance: Case Study of the Islamic Republic of Iran(1979-2004), The Wold Bank, Commission on Growth and Development, working Paper No. 26.
  31. OICA. (2019). Categoty,Production,Car Iran, Available on: www.OICA.com.
  32. Saberi, Behzad. (2017). Problems of Iran’s Automotive Industry Competitiveness, American Sociological Review, 5 (53).
  33. Skocpol, T. & Amenta, E. (1998). States and Social Poicy, Annual Review of Sociology, Vol. 12.
  34. Word Bank. (2018). Country Report of Iran, available on: www. Word Bank.org.
  35. ج) الکترونیکی
  36. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، قانون برنامه‌ی سوم توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. (16/02/1394). بازیابی‌شده از: www.rc.majlis.ir/fa/law/show/93301.
  37. قرائت گزارش تحقیق و تفحص از خودروسازان در‌صحن مجلس. (10/12/1395). بازیابی‌شده از: www.tabnak.ir/fa/news/417819.
  38. گزارش عملکرد بودجه شرکت‌های دولتی. (02/03/1395). بازیابی‌شده از: www.audit.org.ir.
  39. گزارش فناوری نانو در ایران، پایگاه اینترنتی استت نانو. (16/05/1395). بازیابی‌شده از: http://statnano.com/fa/report/r30.
  40. گزارش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جمهوری اسلامی ایران، پایگاه جهانی آنکتاد. (25/06/1396). بازیابی-شده از: http://unctadstat.unctad.org/wds/TableViewer/tableView.aspx

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار