جهاد در نگاه متصوفة عصر ایلخانان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مقاله حاضر پیرامون این پرسش مقوم می‌شود که جهاد چه جایگاهی در نگاه متصوفة عصر ایلخانان یا قرون هفت و هشت دارد. پاسخ به این سؤال مستلزم ارائه پیشینه‌ای از اندیشه و کنش صوفیان متقدم، یعنی از آغاز شکل‌گیری جریان تصوف در گستره جهان اسلام است. از چشم‌اندازی اسلامی، جهاد رکن ششم دین و از تکالیفی است که بر اهمیت راهبردی آن پیوسته تأکید شده است. در رساله‌های جهادیه این موضوع به‌خوبی تشریح شده است. در این پژوهش به اقتضای بحث، موضوع جهاد ذیل دو جریان جهاد در مرزها و ثغور ازیک‌طرف و جهاد با حکومت جائر از سوی دیگر بررسی می‌شود. به‌زعم مقاله حاضر، متصوفه در طول تاریخ پیدایی و گسترش خود، با ارجاع به روایات و البته با تأثیرپذیری از فقه، بیشتر راغب به شرکت در جهاد در مرزها و ثغور بوده‌اند تا اینکه علیه حکومت جائر قیام کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jihad in the Viewpoint of the Mysics of the Age of Ilkhans

نویسندگان [English]

  • ValiMohammad Ahmadvand
  • Mohammad Reza Tajik
Shahid Beheshti University
چکیده [English]

This article aims at investigating the status of Islamic Jihad in the thoughts and actions of the mystics of the Age of Ilkhans. Describing this issue requires a background presentation of the thoughts and actions of the early Sufis, from the beginning of the formation of the flow of Sufism in the context of Islamic world. From the Islamic perspective, jihad is considered the sixth pillar of religion, an assignment whose strategic importance in Islamic religion is emphasized. This topic is well described in the Jihad treatises. In the present research, this issue is examined under two streams: jihad on the borders on the one hand, and jihad with the tyranny government on the other hand. According to the present article, rather than jihad against the tyranny governments, the Sufi scholars have long been willing to engage in jihad on the border.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jihad
  • The Mystics
  • Tyranny Government
  • Jihad in the Borders
  • Ilkhans
  1. الف) منابع فارسی
  2. آملی، اولیاءالله.( 1348 ش). تاریخ رویان، چاپ اول، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  3. افلاکی، شمس‌الدین احمد. ( 1362 ش). مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیچی، چاپ دوم تهران دنیای کتاب .
  4. امام علی ابن ابی طالب.(1392). نهج‌البلاغه، ترجمه و ویرایش دشتی، تهران: انتشارات پیام عدالت.
  5. انصاری، خواجه عبدالله بن محمد انصاری. (1386 ش). طبقات الصوفیه، تهران: چاپ محمدسرور مولایی.
  6. انصاری قمی، حسن. (1378). جهاد در نزاع ایدئولوژیک عصر ایلخانان، فصل‌نامه معارف، آبان، شماره 57.
  7. بدوی، عبدالرحمن. ( 1389 ش). تاریخ تصوف اسلامی، ترجمه محمودرضا افتخارزاده، تهران: افراز.
  8. بغدادی، جنید. (1390 ش). تاج العارفین، رسایل سخنان و احوال، ترجمه مسعود انصاری، تهران: جامی.
  9. ثبوت، اکبر. ( 1386). حسن بصری گنجینه‌دار علم و عرفان، تهران: حقیقت.
  10. جوینی، عطاء الملک. (1329 و 1334). تاریخ جهانگشا، به سعی و کوشش محمد ابن عبدالوهاب قزوینی، لیدن: مطبعه بریل.
  11. دریفوس، هیوبرت؛ رابینو؛ پل. (1376). میشل فوکو، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
  12. دهخدا، علی اکبر. (1377 ش). لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  13. رازی، نجم الدین. (1380). مرصاد العباد، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران: سمت.
  14. رضوی، ابوالفضل. (1384). تأملی بر مناسبات ایلخانان و ممالیک، مطالعات تاریخی جهان اسلام، پاییز و زمستان 1384، شماره 6.
  15. سپه‌سالار، فریدون ابن احمد. (1385). رساله سپه‌سالار، تهران: سخن.
  16. سروش، عبدالکریم. (1375). حدیث بندگی و دل‌بردگی، تهران: صراط .
  17. سعدی، مصلح ابن عبدالله. (1378). کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: نشر امیر مستعان.
  18. سمنانی، علاءالدوله. ( 1368). چهل دفتر، با مقدمه عبدالرفیع حقیقت، تهران: اساطیر.
  19. شیری نیشابوری، ابوالقاسم. (1345ش). رساله قشیریه، به تحقیق بدیع الزمان فروزانفر، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
  20. شیمل، آنه ماری. (1384). ابعاد عرفانی اسلام، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی .
  21. ضیمران، محمد. (1381). میشل فوکو، دانش و قدرت، تهران: هرمس.
  22. طباطبایی، سید جواد. (1372 ش). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، تهران: کویر.
  23. عبد الباقی، سرور طه. (1373ش). حلاج شهید تصوف اسلامی، ترجمۀ حسین درایه، تهران: اساطیر.
  24. عطار نیشابوری، فریدالدین. (1383). تذکرةالاولیا، به کوشش محمد استعلامی، چاپ چهاردهم، تهران: زوار.
  25. غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد. (1382). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ دهم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  26. غزالی، محمد بن محمد. (1351). احیاء علوم الدین، ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  27. فوکو، میشل. (1382). مراقبت و تنبیه، ترجمه افشین جهاندیده و نیکو سرخوش، تهران: نشر نی.
  28. قشیری، ابوالقاسم عبد الکریم بن هوازن. ( 1345ش). رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی عثمانی، به تصحیح و مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب .
  29. کلینی، محمد ابن یعقوب. (1388ش). فروع کافی، تهران: انتشارات قدس.
  30. کیانی، محسن. (1369). تاریخ خانقاه در ایران، تهران: طهوری .
  31. لین، جورج. (1390). ایران در اوایل عهد ایلخانان، ترجمه ابوالفضل رضوی، تهران: امیرکبیر.
  32. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (1379). بحار الانوار، ج ۶۹، تهران: اسلامیه .
  33. مولانا، جلال الدین محمد. (1378). مثنوی معنوی، بر اساس نسخه تصحیح شده رینولد نیکلسون، با مقدّمه استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات امیر مستعان.
  34. النرخشی، ابوبکر محمد بن جعفر. (1317). تاریخ بخارا ، ترجمه ابونصر احمد بن محمد القبادی، تلخیص محمد بن زفربن عمر، به اهتمام مدرس رضوی، تهران: انتشارات کتابفروشی سنایی.
  35. نوذری، حسین‌علی. (۱۳۷۹). فلسفه تاریخ، روش شناسی تاریخ نگاری، چاپ سوم، تهران: نشر طرح نو.
  36. وصاف الحضره، فضل الله بن عبدالله شیرازی. (1269ه). تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار (تاریخ وصاف الحضره در احوال سلاطین مغول)، به اهتمام محمد مهدی اصفهانی، بمبئی.
  37. ب) منابع عربی
  38. احمد المصری، حسن. (1957 م). قیام الدله المرابطین، قاهره.
  39. اصفهانی، ابی نعیم. (1832 م). حلیه الاولیا، چاپ مصر در ده جلد.
  40. بخاری، محمد سعید ابن محمدحسن احمد. ( 1424ق). الامام عبدالله ابن مبارک المرزی، بیروت: مکتبه الرشد .
  41. ترمذی، محمد ابن علی نوادر. (1413ق). الاصول فی معرفه احادیث الرسول حقق مصطفی عبدالقادر.
  42. ترمذی، محمد ابن علی. (1428ق). کیفیه السلوک الی رب العالمین حققه ابراهیم کیالی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  43. خرگوشی، ابوسعید عبدالملک. (1971م). تهذیب‌الاسرار، حققه امام سید محمد علی، بیروت: دارالمکتب العلمیه.
  44. خطیب بغدادی، احمد ابن علی. (1417ق). تاریخ بغداد، 14 جلد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  45. خواند میر، غیاث الدین بن همام الدین الحسینی. (1333 ش). تاریخ حبیب السیر، زیر نظر دبیرساقی، تهران: انتشارات خیام.
  46. دایره المعارف اسلام. ( 1934م). ترجمه از لاتین به عربی، مجلد 1، قاهره: دارالفکر.
  47. سلمی، عبدالرحمن. (1953م). طبقات صوفیه، به تحقیق نورالدین شریعه، چاپ مصر.
  48. السمعانی، عبد الکریم. (1962). الانساب، چاپ حیدر آباد دکن.
  49. فیض کاشانی، ملامحسن. (1428). المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، قم: موسسه نشر اسلامی.
  50. القاشانی، محمود بن علی. (1325ش). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به تصحیح جلال همایی، چاپ دوم، تهران: کتابخانه سنایی.
  51. قزوینی، زکریا. (1960م). آثار البلاد و اخبار العباد، چاپ بیروت .
  52. ماوردی، ابی الحسن. (1960م). احکام السلاطینه، چاپ اول، مصر: طبعه السعادة .
  53. محاسبی، حارس ابن اسد. (1969). المسائل فد الاحوال قلوب و الجوارحو المکاسب و العقل، حققه عبدالقادر احمد عظا، قاهره: عالم الکتب.
  54. مکی، ابوطالب. (1422ق). قوت القلوب، حققه محمود ابراهیم رضوانی، طبع الاولی، بیروت: دارالعلم.
  55. النعیمی الدمشقی، عبدالقادر محمد. (1951م). الدارس فی تاریخ المدارس، بیروت و دمشق، در دو جلد، به اهتمام جعفر الحسنی .
  56. ج) منابع انگلیسی
  57. Rumi, Jalal al- Din. )1993(. The Discourses of Rumi, Translated by A. J. Arberry, Curzon Press, London.