آنتاگونیسم امرتوسعه در دولت های پسا انقلابی ایران؛ در میانه نایافتگی توسعه و خروج از مسیر توسعه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی(گرایش مسائل ایران) دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

فرآیند توسعه در ایران با گذشت بیش از چهاردهه از عمر انقلاب همواره با دشوارگی روبه رو بوده است که این مسئله اساساً به دلیل عدم اجماع گفتمانی، تعارض میان نیرو‌های اجتماعی، حاکمیت نگرش‌های سیاسی در تدوین و اجرایی‌شدن توسعه ساخت‌یابی شده است. چالش‌های اقتصادی جامعه ایران مانند تورم افسارگسیخته، نرخ بالای بیکاری، کاهش ارزش پول ملی، شلختگی اقتصاد مالی – بانکی، وجود تحریم‌های گسترده اقتصادی، پیوند اقتصاد با متغییر‌های سیاسی و گسست میان نظام دانایی با حوزه توانایی دولت‌ها و ساخت قفس توسعه برای خود، بر عدم توفیق توسعه در ایران پساانقلاب اثرگذار بوده است. به همین منظور پرسش اصلی مقاله حاضر از این قرار است که چرخش‌های گفتمانی توسعه به چه صورت مانع توسعه ایران شده‌اند؟ بر این اساس فرض بنیادین این پژوهش علت این نایافتگی را ساخت قفس‌های توسعه، عدم اجماع و تبدیل شدن امر توسعه به امری آنتاگونیستی در دولت‌های پس از انقلاب از سال 1368 تا 1400 می‌داند. در همین چارچوب روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی با تاکید بر تلفیق نظریه‌ی چالمرز جانسون و اعجم‌اوغلو – رابینسون می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Antagonism of development in post-revolutionary States in Iran; amidst underdevelopment and deviation from the path of development

نویسندگان [English]

  • somaye hamidi 1
  • Ehsan Mozdkhah 2
1 . Associate Professor, Department of Political Science, Faculty of Literature and Humanities, Birjand University, Birjand, Iran
2 Ph.D. student of political science (Iranian issues) Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The process of development in Iran has always faced challenges during the more than four decades since the revolution. This is essentially due to the absence of a consensus on development goals, conflicts among various social forces, and the prevalence of political ideologies in the design and implementation of development policies. The economic challenges facing Iranian society, such as soaring inflation, high unemployment rates, the devaluation of the national currency, the fragility of the financial-banking system, extensive economic sanctions, the interdependence between the economy and political variables, the gap between knowledge-based systems and government capacity, and the creation of a development trap, have significantly hampered the success of development in post-revolutionary Iran. The main inquiry of this article is in what ways have shifts in the discourse of development impeded progress in Iran? Therefore, the fundamental hypothesis of this research is that the cause of this failure is the creation of development traps, lack of consensus, and the transformation of development into an antagonistic issue in post-revolutionary governments from 1989 to 2021. Within this framework, the research methodology is descriptive-analytical, with an emphasis on integrating the theories of Chambers Johnson and Ajam-Oghlo and Robinson.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Underdevelopment
  • lack of development
  • Stets
  • shifts in discourse
  • deviation from the path of development

مراجع

  •  

    منابع

    • احمدی­عمویی، بهمن (1382)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: گام نو.
    • اخوان­کاظمی، بهرام (1389)، نقد و ارزیابی گفتمان­های اجتماعی – سیاسی مطرح در ج. ا.. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • ارشدی، علی؛ کریمی، عبدالعلی (1392)، «بررسی وضعیت فقر مطلق در ایران در سال­های برنامه اول تا چهارم توسعه«. فصلنامه سیاست­های راهبردی و کلان، شماره1، صص64-35.
    • اطاعت، جواد و دیگران (1392)، مبانی توسعه ایران، تهران: نشر علم.
    • بشیریه، حسین (1388)، دیباچه­ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران: دوره جمهوری اسلامی ایران: تهران: نگاه معاصر.
    • پسران، ایوالیلا (1400)، مبارزه ایران برای استقلال اقتصادی؛ اصلاحات و ضد اصلاحات در ایران پسا انقلاب، تهران: نشر نهادگرا.
    • خواجه­نائینی، علی؛ عطار، سعید (1394)، «بررسی و تحلیل عوامل موثر برناکارآمدی نظام سیاستگذاری در ایران». فصلنامه سیاستگذاری عمومی، دوره 1، شماره1، صص20-1.
    • دلاوری، ابولفضل (1401)، «دولت و سیاست تنازعی در ایران معاصر؛ ضرورت گذار به دولت مصالحه­جو»، پژوهش­های راهبردی سیاست، سال8، شماره32. صص 62-37.
    • دلفروز، محمد تقی (1400)، دولت و توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات آگاه.
    • درویش، صفی­الله و دیگران (1401)، «تحلیل گفتمان اقتصادی دولت روحانی: از اقتصاد نئولیبرال تا اقتصاد مقاومتی». فصلنامه سیاست متعالیه. سال10، شماره37. صص236-220
    • راغفر، حسین (1389)، نابرابری­ها در آیینه پژوهش، تهران: انتشارات دانشگاه شاهد.
    • راغفر، حسین (1398)، احمدی در مورد بیانیه توسعه اعلام کرد که برنامه چهارم آمریکایی است. کد خبر: 46277. در دسترس در:masalasonline.com.
    • راهداری، علیرضا؛ نصر، مصطفی (1396)، «چالش­های اتاق فکر در ایران؛ فرآیند مدیرت توسعه»، دوره30، شماره2، صص54-23.
    • ربیعی، کامران (1399)، «دولت توسعه­گرا و چالش­های توسعه اقتصادی در ایران». فصلنامه جامعه شناسی تاریحی، دوره12. شماره1.
    • رفیع­پور، فرامرز (1387)، توسعه و تضاد. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    • رنانی، محسن (1399)، کتاب توسعه: گزارش مقدماتی مرور تلفیقی بر جایگاه ایران در شاخص­های جهانی توسعه. اصفهان: نشر فرهنگ مردم.
    • زنگنه، پیمان؛ اطهری، سید حسین (1401)، «دشواره رویاگونگی و توسعه؛ نگاهی به مناسبات دولت با مدرنیته در ایران پساانقلاب.» فصلنامه رهیافت­های سیاسی –بین­المللی، دوره 13. شماره4. صص. 35-11.
    • ستاری، سجاد (1400)، «قدرت و وضعیت استثنا جبری در ایران(شالوده و شرابط امکان)». فصلنامه دولت پژوهی، سال8، شماره31. صص29-1.
    • ستاری، سجاد (1401)، گفتار­های نو در جامعه شناسی سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • سرزعیم، علی (1396)، پوپولیسم ایرانی؛ تحلیل کیفیت حکمرانی محمود احمدی­نژاد از منظر ارتباطات سیاسی، تهران: نشر کرگدن
    • سینایی، وحید؛ زمانی، سمیه (1391)، «بررسی نقش دولت و مجلس در تغییر سیاست­های اقتصاد ایران؛ مطالعه موردی برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1372-1368)». «دوفصلنامه دانش حقوق اقتصادی». سال19، شماره2. صص100-72.
    • شقاقی­شهری، وحید (1397)، «ارزیابی برنامه­های توسعه کشور از نظر تحقق اهداف اقتصادی». فصلنامه مجلس و راهبرد، سال25. شماره94، صص237-209.
    • صادقی، علیرضا (1401) زندگی روزمره­ی تهی دستان شهری، تهران: انتشارات آگاه.
    • طالش­میکائیل، پژمان و دیگران (1401)، «بررسی نقش دولت­های توسعه­گرا ایران در توسعه اقتصادی(پس از انقلاب اسلامی)». فصلنامه­ی مطالعات دولت­پژوهی در جمهوری اسلامی ایران. سال8. صص96-73.
    • طیب­نیا، علی (1371)، «کمین تورم پولی، تجربه ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 49.
    • عجم اوغلو، دارون، رابینسون، جیمز (1399)، راه باریک آزادی، ترجمه سید علیرضا بهشتی شیرازی و جعفر خیرخواهان، تهران: انتشارات روزنه.
    • عظیمی، حسین (1391)، اقتصاد ایران؛ توسعه، برنامه­ریزی، سیاست و فرهنگ، به کوشش خسرو نورمحمدی، تهران: نشر نی.
    • فاضلی، نعمت­الله (1398)، چرا و چگونه علوم انسانی و اجتماعی در خدمت ناصلح قرار می­گیرد. سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران در علوم انسانی، اجتماعی و صلح. تهران.
    • فتاحی، سجاد (1400)، ایران و مساله پایداری: دیباچه­ای بر طراحی و تحلیل سیستم­های حکمرانی، تهران: نشر مهراندیش.
    • فولادیان، مجید (1396)، نفش شبکه ملی جامعه و دانشگاه و نخبگان دانشگاهی در حوزه سیاستگذاری اجتماعی کشور.
    • قادری، هاشم و دیگران (1402)، «پوپولیسم و سیاست در ایران پس انقلاب؛ تحلیل محتوای گفتار­های روسای جمهور از 1388 تا 1395.» فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست. دوره 12. شماره44. صص58-9.
    • کاظمی­پور، عبدالحمید؛ گودرزی، محسن (1401)، چه شد؟ داستان افول اجتماع در ایران، تهران: نشر اگر.
    • گزارش علی ربیعی از جلسه آنلاین برخی از اعضای دولت دوازدهم، بازیابی شده در سایت خبری – تحلیلی انتخاب. بازیابی شده در تاریخ 16 اسفند 1400 در دسترس در: http://www.entekhab.ir/665802/
    • لفت­ویچ، آندریان (1400)، دولت­های توسعه­گرا، ترجمه جواد افشارکهن، تهران: نشر پیله.
    • مردیها، مرتضی (1397)، «نقش توسعه اقتصادی در تحول فرهنگی؛ عصرپساجنگ در ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال13، شماره2، صص116-87.
    • مصلی نژاد، عباس (1396)، آسیب­شناسی توسعه اقتصادی ایران، تهران: نشر اختران.
    • مصلی نژاد، عباس (1397)، دولت و توسعه اقتصادی در ایران. تهران: نشر نی.
    • مظاهری، طهماسب (1392)، سرنوشت سازمان­دهی اقتصادی در دولت خاتمی. کد خبر: 40583. در دسترس در: eghtesadonline.com.
    • موثقی، احمد (1385)، «اقتصاد سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی». فصلنامه سیاست. شماره71. صص354-311.
    • مهدی­پور، آسیه؛ فرهانی، مریم (1398)، «بررسی رابطه علی توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی(مطالعه موردی: دولت­های سازندگی و اصلاحات)»، فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین­الملل، شماره2، صص685-657.
    • موسوی،سید­قائم؛ موسوی، سید­حجت­الله (1398)، «مقایسه گفتمانی توسعه در دولت­های احمدی­نژاد و روحانی». ماهنامه­ی علوم انسانی. شماره32. صص138-121.
    • نیلی، مسعود و همکاران (1387)، دولت و رشد اقتصادی در ایران، تهران: نشر نی.
    • هاشمی، مسعود و دیگران (1401)، «اقتصاد سیاسی توسعه در ج.ا.ایران؛ تقدم امر سیاسی بر امر سیاستی و پیامد­های توسعه­ای آن»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره3، پیاپی67، صص 274-227.
    • Behdad, S (1988), The Political Economy of Islamic Planning in Iran, in Post-Revolutionary Iran. Edited by Amirahmadi, H and et.al. London: West View press.
    • (2010), Statistical Review of World Energy 2010. Online. Available at: www.bp.com/1productlanding.do? categoryId=6229&contentId=7044622(accessed September 24,2010)
    • DeVellis, R. F., & Thorpe, C. T. (2021), Scale development: Theory and applications. Sage publications.
    • Evans, P. (2004), Development as institutional change: the pitfalls of monocropping and the potentials of deliberation. Studies in comparative international development, 38(4), 30-52.
    • Fishman, R. M. (2017), How Civil Society Matters in Democratization: Setting the Boundaries of Post-Transition Political Inclusion, Comparative Politics, 49(3), 391–409, doi:10.5129/001041517820934294.
    • Gardner, K.; & Hobart, M. (2006), “An Anthropological Critique of Development: The Growth of Ignorance”, The Journal of the Royal Anthropological Institute, 1(1). https://doi.org/10.2307/3034254.
    • Institute for Economics & Peace. Global Peace Index 2019: Measuring Peace in a Complex World, Sydney, June 2019. Available from: http://visionofhumanity.org/reports (accessed Date Month Year).
    • Karsehnas, M. (1990), Oil, State and Industrialization in Iran, Cambrige: Cambrige University.
    • Moon, J. A. (2013), Reflection in learning and professional development: Theory and practice.
    • Porras, J. I., & Robertson, P. J. (2017), Organizational development: Theory, practice, and research. Consulting Psychologists Press.
    • Rakner, L., & Randall, V. (2017), “Introduction” in Burnell, P. J., Rakner, L., & Randall, V. (Eds.). Politics in the developing world. Fifth edition, Oxford University Press. Pp. 1-9.
    • Rapley, J. (2018), Understanding development: Theory and practice in the third world. Psychology Press.
    • The 2023 Legatum Prosperity Index (2023), https://www.prosperity.com/ https://docs.prosperity.com/9616/7756/5038/The_2023_Legatum_Prosperity_Index_report.pdf
    • Welles M. Abreu & Ricardo C. Gomes (2021), Shackling the Leviathan: balancing state and society powers against corruption, Public Management Review, DOI: 10.1080/14719037.2021.1893802
    • Woo-Cumings, M. (Ed.) (2019), The developmental state. Cornell University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار