تطور معنایی شعارهای اعتراض‌های سه دهه‌ی اخیر در سپهر گفتمان‌های سیاسی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

کنش­های اعتراضی به­عنوان صورتی از جهت­گیری­های سیاسی-اجتماعی، دولت­ها را خارج از انقضای دوره­های انتخاباتی به­چالش کشیده تا بدین طریق اشکال نوینی از مشارکت را به نمایش بگذارند. مطالبات مطرح شده در قالب شعارهای اعتراضات و نسبت آن­ها با گفتمان­های سیاسی دغدغه مقاله­ حاضر است. براین اساس، در راستای بررسی سیر تطور معنایی شعارهای اعتراض­های سه دهه­اخیر در سپهر گفتمان­های سیاسی با اتکاء به نظریه چارچوب­سازی (framing) اسنو و بنفورد و با استفاده از روش تحلیل محتوای­ مضمونی به تحلیل شعارهای اعتراض­های کوی­دانشگاه در تیرماه 78، اعتراض­های پس از انتخابات ریاست­جمهوری 88، اعتراض­های دی­ماه 96 و آبانماه 98 در نسبت با گفتمان­های اصلاحات، عدالت و اعتدال پرداختیم. نتایج حاصله نشان می‌‌دهد؛ در سال 78 در مقایسه با سایر سال‌ها چارچوب تشخیصی معترضین پیرامون عدم انسجام در ساختار سیاسی، در سال 88 پیرامون عدم تحقق ارزش‌های سیاسی و در سال 96 و 98 نیز در باب بعد ساختاری نظام سیاسی تکوین یافته است. مضامین شعارها در سال 78 (آزادی­خواهی، مردمسالاری) با عناصر گفتمان اصلاحات همخوانی داشت، اما بین شعارها و اختلال کارکردی دولت تناظر وجود نداشت. مضامین شعارها در سال 88 (عدالت سیاسی) با عناصر گفتمان عدالت ( فقرزدایی و محرومیت­زدایی) همخوانی نداشت، اما با اختلال کارکردی دولت در ساحت سیاست هماهنگ بود. در شبه جنبش‌های دهه 90 مضامین شعارهای معترضین هم با عناصر گفتمان اعتدال و هم با اختلال کارکردی دولت همخوانی داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Semantic Evolution of Protest Slogans of the Last Three Decades in the Sphere of Political Discourses

نویسندگان [English]

  • Saeedeh Amini 1
  • Fatemeh Omidi 2
1 Faculty of social science Allameh Tabataba'i University
2 دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده [English]

Protest actions, as a form of socio-political orientations, have challenged the governments beyond the expiry of the electoral periods, in order to display new forms of participation. The demands raised in the form of protest slogans and their relationship with political discourses are the concern of this article. Therefore, in order to examine the semantic change of protest slogans of the last three decades in terms of political discourses, relying on Snow and Benford's framing theory and using the method of  content analysis to analyze the protest slogans in July 1978, in January 1996 and November 1998 . The results showed; In 1978, compared to other years, the diagnostic framework of the protesters was developed around the lack of coherence in the political structure, in 1988 around the non-realization of political values, and in 1996 and 1998 about the structural dimension of the political system. The themes of the slogans in 1978 (freedom, democracy) were consistent with the elements of the Reform discourse, but there was no correspondence between the slogans and the government's dysfunction. The themes of the slogans in 1988 (political justice) did not match the elements of the discourse of justice (reduction of poverty and deprivation), but it was in harmony with the functional dysfunction of the government in the field of politics. In the movements of the 90s, the slogans of the protestors were consistent with both the elements of Moderation discourse and the functional dysfunction of the government

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reforms
  • moderation
  • framing theme analysis
  • slogan
  • justice
  • protest
  • منابع

    • اثنی­عشر، شهراد (1385)، از دولت اصلاحی تا دولت اسلامی،تحلیلی بر آسیب­شناسی گذار از دولت خاتمی به دولت احمدی­نژاد. تهران، نشر عطائی.
    • اخوان­کاظمی، بهرام( 1388)، » گفتمان عدالت در دولت نهم «، مجله­ی معرفت شناسی. پاییز زمستان 1388(2)، 331-241.
    • امینی، سعیده (1397)، تاملی جامعه شناختی پیرامون شبه جنبش‌های دو دهه اخیر ایران، در اعتراضات و ناآرامی‌های دیماه 1396 به اهتمام ابراهیم حاجیانی، پژوهشکده مطالعات راهبردی
    • بشیریه، حسین (1374)، جامعه شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران، نشر نی.
    • بشیریه، حسین (1388)، گفتگوی دکتر حسین بشیریه با مجله لوگوس و سایت رادیو فردا پیرامون وقایع ایران. وب سایت Logosjournal.com                               
    • پناهی، محمدحسین (1391)، جامعه شناسی شعارهای انقلاب اسلامی ایران:فرهنگ سیاسی انقلاب،تهران: نشر علم.
    • تاجیک، محمدرضا و روزخوش، محمد (1387)، بررسی نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از منظر تحلیل گفتمان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، سال شانزدهم، شماره 61
    • تاجیک، محمدرضا (1398)، زیست جنبش، تهران، نگاه معاصر.
    • جلایی­پور، حمیدرضا، حاجی­زادگان، ابولفضل (1398)، اعتراض­های دیماه 1396 ایران و عوامل موثر بر آن­ها.
    • حسینی­زاده، محمدعلی( 1385)، اسلام سیاسی در ایران. قم؛ انتشارات دانشگاه علوم انسانی مفید.
    • خاوری­نژاد، سعید (1396)، ظریه­های جنبش­های اجتماعی، تهران: انتشارات فلات.
    • خواجه­سروی، غلامرضا (1386)، » فراز و فرود گفتمان عدالت در جمهوری­اسلامی ایران«،مجله دانش سیاسی. 3(2)، 5-35.
    • دلاپورتا، دوناتلا؛ دیانی، ماریو (1384)، مقدمه­ای بر جنبش­های اجتماعی. ترجمه: محمدتقی دلفروز، تهران، نشر کویر.
    • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و عطائی، مهدی (1393)، گفتمان هسته ای دولت یازدهم، دوره 17، شماره63، ص87-120
    • دیتر، آپ، کارل (1395)، جنبش اجتماعی و اعتراض سیاسی. ترجمه: مجید عباسی، تهران؛انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • رضایی، علی­رضا (1388)، » تحلیل سیاست خارجی جمهوری­اسلامی ایران در پرتو نظریه­های روابط بین­الملل«، مجله راهبرد یاس. بهار 88(17)، 288-260.
    • سلطانی، علی (1387)، درت، گفتمان و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران؛ نشر نی
    • صدیقیان بیدگلی، آمنه (1390)، میزان گرایش دانشجویان به اعتراض­های سیاسی و عوامل اجتماعی موثر بر گرایشات آن­ها، پایان نامه دکترا جامعه شناسی سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
    • عباسی­سرمدی، مهدی؛ راهبر، مهرنوش (1388)، »توسعه سیاسی در ایران پس از خرداد 1376 «،فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی.39(2)، 259-280.
    • علیخواه، فردین (1387)، محرومیت نسبی و پتانسیل اعتراض سیاسی، پایان­نامه دکترا جامعه­شناسی سیاسی، دانشکده علوم­اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
    • قربانی، علی (1397)، بررسی نقش رسانه­ها بر اعتراض­های سال­های 1388 و 1396، رساله کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی و علوم­سیاسی دانشگاه بین­المللی امام خمینی.
    • گمشاد، مریم(1394) ، »شکل­گیری گفتمان اعتدال، اصلاحات، عقلانیت در عرصه­ی سیاسی ایران«، کنفرانس بین­المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی. وب­سایت سیویلکا به آدرس؛    https:،، com، doc، 436117
    • گودرزی، آیت الله (1391)، ناآرامی­های اجتماعی، عوامل و فرآیند آن،پایان نامه دکترا جامعه­شناسی سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
    • مجتهدی نجفی، محمود (1394)، تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر مسایل سیاسی-اجتماعی کشور، رساله کارشناسی ارشد روابط بین الملل،دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
    • مجیدی، حسن؛ رحیمی­نیا، محسن (1397)، » تحلیل گفتمان اعتدال در انتخابات ریاست­جمهوری یازدهم«، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست.25(7)، 125-155.
    • نش،کیت (1396)، جامعه­شناسی سیاسی معاصر:جهانی­شدن، قدرت و سیاست. (محمدتقی دلفروز، مترجم).تهران؛ انتشارات کویر.
    • G (1972), Steps to an Ecology of the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
    • Brooks، Erik J. (2017), Slogans We Can Believe In: An Examination Of What Makes For، An Effective Presidential Campaing Slogan. MA Thesis. The University of North Carolina. Retrived from https:// www.proquest.com
    • M (2021), Critical Discourse Analysis—The Slogans in the Protests for George Floyd. Sino-US English Teaching، 18، 90-94 . Retrived from https:// www.davidpublisher.com
    • R J.&van Sickle. A (2005), The Resource، Structural، and Cultural Bases of Protest، Retrived from https:// escholarship.org.
    • Goffman، Erving (1974), Frame Analysis، Harvard University Press.
    • James M. Jasper.M.(2014) Protest: A Cultural Introduction to Social Movements. Polity Press.
    • P (2016), What Strikes the Responsive Chord? The Effects of Framing
    • Qualities on Frame Resonance amongst Protest Participants. Mobilization: An International Quarterly 21: 341–
    • Kim، Young-CHoul (2003), Why do citizens protest in new democracies ?: A comparative analysis of protest potential in Mexico، South Africa، and South Korea.phd dissertation. Texas Tech University، Retrived from https:// ttutdl.org.
    • F، Chen.،P. Beth Gardner.B & Motes.A. ( 2011), The Sociology of Storytelling. Annual Review of Sociology 37: 109–130.
    • D.A & Benford.R (2000), “Framing processes and social movement: An overview and assessment. Annual Review of sociology, 26(1),611-693.
    • D .A.، Vliegenthart .R. Corrigall‐Brown. C ( 2007), Framing the ‘French Riots’: A Comparative Study of Frame Variation. Social Forces 86: 385–415.
    • D.A، Vliegenthart.R & Ketelaars.P (2019), The Framing Perspective on Social
    • Movements: Its Conceptual Roots and Architecture in social movement edited by David A. Snow، Sarah A. Soule، Hanspeter Kriest، and Holly J. Mccammon. Hoboken، New Jersey: Wiley Blackwell.
    • D.A & Scott.C.B (2007), Ideology,Framing Processes And Islamic Terrorist Movements.Mobilization:An International Journal ,12,119-136.
    • J.p (2019), Slogans with Chinese Characteristics: The political Form, Discourse & Society Song.J 201-207.