راهبردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در برقراری همگرایی در خاورمیانه و موانع آن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه یزد

چکیده

هر واحد سیاسی، برای حفظ حیات خود نیازمند وجود همگرایی منطقی بین مؤلّفه­ های تشکیل­ دهنده­­ اش است. منطقه راهبردی خاورمیانه نیز از این قاعده مستثنی نیست. جمهوری اسلامی ایران، باتوجه به موقعیت خاص و اهمیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی­ اش در جهان و منطقه و جایگاه برجسته جغرافیایی و فرهنگی ­اش در خاورمیانه، یکی از هدف­ های مهم سیاست خارجی خود را بسترسازی برای همگرایی کشورهای منطقه دانسته و برای دست­یابی به این هدف، راهبردهایی به­ کار گرفته است. اما روند رویدادها به­ گونه­ ای پیش رفته که منجر به چالش­ های متعددی شده است و در نتیجه، این راهبردها امکان همگرایی چندانی فراهم نکرده است. هدف اصلی این پژوهش آن است که با جمع­ آوری داده­ های مناسب، به روش کتابخانه ­ای و توصیف و تحلیل آن­ها و نیز بهره­ گیری از نظریه­ های کارکردگرایی و نوکارکردگرایی، راهبردهای جمهوری اسلامی ایران برای شکل­ گیری همگرایی در منطقه­ خاورمیانه و چالش ­ها و موانعی که در راه رسیدن به این هدف وجود دارد را مشخص و ارزیابی کند. با توجه به هدف مذکور، سؤال این پژوهش عبارت است از اینکه «راهبردهای جمهوری اسلامی ایران برای شکل­ گیری همگرایی در منطقه­ خاورمیانه چیست و چه چالش ­ها و موانعی در راه رسیدن به این هدف وجود دارد؟" فرضیه تحقیق نیز این­گونه تدوین شده است: «جمهوری اسلامی ایران، با الهام از قانون اساسی و رسالت انقلاب اسلامی، برای شکل­ گیری همگرایی در خاورمیانه، در سیاست خارجی خود به راهبردهایی متوسل شده که به دلیل اختلاف مواضع خود با اکثر کشورهای منطقه، به ­ویژه دولت ­های عرب حاشیه خلیج فارس در حوزهای مختلف اقتصادی، سیاسی، ایدئولوژیکی و امنیتی، این تلاش با چالش­ ها و موانعی روبه ­رو بوده است». یافته ­های این پژوهش نشان می ­دهند که تلاش ایران برای همسویی و همگرایی کشورهای خاورمیانه تنها مورد قبول و توجه بعضی از بازیگران منطقه که به «محور مقاومت اسلامی» مشهورند، واقع شده است؛ ولی اکثر دول منطقه که در قطب مخالف قرار دارند و  «محور محافظه ­کار» محسوب می ­شوند،  این تلاش را برنتافته ­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Foreign Policy Strategies of the Islamic Republic of Iran to Make Integration in the Middle East and its Obstacles

نویسندگان [English]

  • Mohammad Aabedi Ardecani
  • NajibAllah Rastindel
چکیده [English]

Any political unit for keeping its existence, needs the regional integration
among its components. The Middle East is a specific geopolitical region.
In view of its particular geopolitical and geostrategic significance in the
world and the Middle East, the Islamic Republic of Iran has identified
one of its foreign policy goals as a platform for integration in the
countries of the region, and some strategies have been developed to
achieve this goal. But the process of events has gone so far that it has
led to many challenges, and as a result, these strategies have not made
much integration. The main goal of this research is to collect and use
appropriate library data and then to describe and analyze them, as well
as to utilize functionalism and neo-functionalism, and in this way, the
strategies of the Islamic Republic of Iran to shape integration in the
Middle East region will be evaluated. It is also necessary to identify
and assess the challenges and obstacles that exist to achieve this goal.
According to the above goal, the question of this research is: «What
are the Islamic Republic of Iran›s strategies to shape integration in the
Middle East, and what are the challenges and obstacles to achieving this
goal?» The research hypothesis is also drafted: «The Islamic Republic
of Iran, inspired by the constitution and the mission of the Islamic
Revolution, used strategies to shape integration in the Middle East in
its foreign policy, which, due to differences of opinion with most of the
countries of the region, particularly in the Arab Persian Gulf states in
various economic, political, ideological and security spheres, this effort
has faced challenges and obstacles. «The findings of this study show
that Iran›s efforts to align and integration in the Middle East are only
acceptable for some of the region›s actors, known as the «Islamic axis of
resistance,» but most of the states in the region that are on the opposite
side and known as the «conservative axis» are opposed to these efforts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Republic of Iran
  • The Middle East
  • Integration
  • Region
  • Arabs