تعارضات ایدئولوژیک طبقه متوسط جدید پس از انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه علامه طباطبایی

10.29252/piaj.2021.220494.1030

چکیده

در میان عوامل مختلفی که در اثرگذاری طبقه متوسط جدید بر کنش‌های مردم سالارنه دخیل هستند، انسجام و همسازی ایدئولوژی اقشار مختلف طبقه متوسط جدید بسیار مهم و حائز اهمیت است. اهمیت بررسی این مسئله در فضای اجتماعی-سیاسی ایران پس از انقلاب اسلامی بدین خاطر است که علی‌رغم رشد و توسعه بی‌سابقه طبقه متوسط جدید نسبت به دیگر طبقات از یک‌سوی، و وجود نظریات مختلفی که بر رابطه مستقیم رشد طبقه متوسط جدید و توسعه مردم‌سالاری تأکید می‌کنند از سوی دیگر، این طبقه قادر به توسعه شاخص‌های مردم‌سالارانه نبوده است. حال سؤالی که مطرح می‌شود آن است که چه عاملی در عدم تحقق خواسته‌های مردم‌سالارانه طبقه متوسط جدید دخیل بوده است؟ در پاسخ، می­توان فرض کرد که از میان عوامل مختلف اثرگذار بر رابطه فوق، وجود تعارضات ایدئولوژیک در لایه­های طبقه متوسط جدید، عامل مهم و اثرگذاری است که موجبات بسط شاخص‌های مردم‌سالارانه را فراهم نیاورده است. یافته‌های نوشتار حاضر که از طریق مطالعات کتابخانه‌ای-اسنادی و روش کمی-توصیفی بدست آمده است نشان می‌دهد که علی‌رغم تصور بسیاری از محققان از وجود وحدت و یکپارچگی ایدئولوژیکِ طبقه متوسط جدید، اما این طبقه چه قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی تاکنون دارای گرایش‌های ایدئولوژیک متعدد و بعضاً متعارض باهم بوده است؛ امری که مآلا بر عدم توفیق این طبقه در بسط شاخص‌های مردم‌سالاری بسیار اثرگذار بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ideological gaps of new middle class after Iran Islamic Revolution

نویسنده [English]

  • Heidar Shahriari
Assistant professor, Department of political science, Shiraz University
چکیده [English]

Among varied factors which through them new middle class could affect democratic action, the cohesion of different parts of new middle class has an important role. The importance of conducting a research on this topic in Iran social-political sphere after revolution is that in spite of the new middle class decrease relative to other classes and in spite of being a direct relationship between new middle class and democratic development based on many theories, the new middle class has not been able to develop democratic process according to its demand. Accordingly, the question of this paper is, which factor has affected the new middle class so as not to satisfying its democratic demand? In response, the hypothesis would be that, among varied factors, the ideological gaps of different parts of new middle class is an important factor by which the new middle class has not been able to satisfy its democratic demand. The findings, which has been conducted through library research and quantitative-descriptive method, shows that in spite of a public conception that new middle class has a cohesive ideology in Iran, reversely, the new middle class has different and conflictive ideological gaps before and even after Islamic revolution. Thereby, the above-mentioned factor has had an expanded effect on new middle class defeat to reach its democratic demand.

کلیدواژه‌ها [English]

  • new middle class
  • ideological gaps
  • democracy
  • منابع

    • آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن شانه‌چی، تهران: نشر مرکز
    • انصاری، ابراهیم (1377)، نظریه‌های قشربندی اجتماعی و ساختار تاریخی آن در ایران، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان
    • بحرانی، محمدحسین (1389)، طبقه متوسط و تحولات سیاسی در ایران معاصر (1320-1380) (پژوهشی در گفتمان‌های قشرهای میانی ایران)، چاپ دوم، تهران: موسسه انتشارات آگاه
    • برزین، سعید (1378)، جناح‌بندی سیاسی در ایران: از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376، تهران: نشر مرکز
    • بشیریه، حسین (1386)، جامعه­شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، چاپ چهاردم، تهران: نشر نی

    ‒    بشیریه، حسین (1387)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی ایران، چاپ پنجم، تهران: نگاه معاصر

    • پولانزاس، نیکوس (1391)، طبقه در سرمایه‌داری معاصر، ترجمه حسن فشارکی و فرهاد مجلسی­پور، تهران: انتشارات رخداد نو

    ‒    توحید فام، محمد (1381)، دولت و دموکراسی در عصر جهانی‌شدن، تهران: روزنه

    • جوادی آملی، عبدالله (1379)، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: مرکز نشر اسراء
    • حسینی­زاده، سید محمدعلی (1386)، اسلام سیاسی در ایران، قم: انتشارات دانشگاه مفید
    • دارابی، علی (1391)، جریان­شناسی سیاسی در ایران، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
    • دال، رابرت (1389)، درباره دموکراسی، ترجمه حسن فشارکی، چاپ اول، تهران: پردیس دانش، شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب
    • شادلو، عباس (1379)، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران، تهران: نشر گستره
    • کدی، نیکی (1383)، نتایج انقلاب ایران، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس
    • مرکز آمار ایران (سال‌های 1375 تا 1391)، سالنامه آماری مرکز آمار ایران، تهران: مرکز آمار ایران
    • مصباح یزدی، محمدتقی (1378)، نظریه سیاسی اسلام، قم: مرکز انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)
    • میلانی، محسن (1381)، شکل‌گیری انقلاب اسلامی: از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمه مجتبی عطارزاده، تهران: گام نو
    • هانتینگتون، ساموئل (1392)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علم

    ‒    Dahl, Robert (1965), Who Governs? Democracy and Power in American City, New Have

    مطبوعات

    • دوماهنامه پیام هاجر، بهمن و اسفند 1376
    • دوهفته‌نامه عصر ما، 31، 6/10/74 و 16/12/75
    • روزنامه ابرار، 13/9/75
    • روزنامه اعتماد ملی، 2/5/85
    • روزنامه ایران، 29/5/84
    • روزنامه بهار، 24/2/79
    • روزنامه رسالت، 11، 10، 19/4/74 و 6/2/79
    • روزنامه مردم‌سالاری در تواریخ 9/4/81، 3/3/82 و 16/4/81
    • روزنامه همشهری، 16/12/75 و 16/2/76
    • ماهنامه ایران فردا، اردیبهشت 1376
    • ماهنامه گزارش، تیرماه 1377
    • ماهنامه یالثارات الحسین، 27/12/74، 30/1/76، 15/9/75، 11/11/74 و بهمن‌ماه 1378
    • ویژه‌نامه جامعه روحانیت مبارز، تهران، 24/1/75
    • هفته‌نامه بهمن، شماره 8، 5/12/74
    • هفته‌نامه شما، شماره 7، 21/1/76
    • هفته‌نامه صبح، شماره 42، 10/11، 74