نویسندگان
1
دانشیار گروه علوم سیاسی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
2
دانشجوی دکتری علوم سیاسی(گرایش مسائل ایران) دانشگاه فردوسی مشهد
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.48308/piaj.2023.232412.1424
چکیده
فرآیند توسعه در ایران با گذشت بیش از چهاردهه از عمر انقلاب همواره با دشوارگی روبه رو بوده است که این مسئله اساساً به دلیل عدم اجماع گفتمانی، تعارض میان نیروهای اجتماعی، حاکمیت نگرشهای سیاسی در تدوین و اجراییشدن توسعه ساختیابی شده است. چالشهای اقتصادی جامعه ایران مانند تورم افسارگسیخته، نرخ بالای بیکاری، کاهش ارزش پول ملی، شلختگی اقتصاد مالی – بانکی، وجود تحریمهای گسترده اقتصادی، پیوند اقتصاد با متغییرهای سیاسی و گسست میان نظام دانایی با حوزه توانایی دولتها و ساخت قفس توسعه برای خود، بر عدم توفیق توسعه در ایران پساانقلاب اثرگذار بوده است. به همین منظور پرسش اصلی مقاله حاضر از این قرار است که چرخشهای گفتمانی توسعه به چه صورت مانع توسعه ایران شدهاند؟ بر این اساس فرض بنیادین این پژوهش علت این نایافتگی را ساخت قفسهای توسعه، عدم اجماع و تبدیل شدن امر توسعه به امری آنتاگونیستی در دولتهای پس از انقلاب از سال 1368 تا 1400 میداند. در همین چارچوب روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی با تاکید بر تلفیق نظریهی چالمرز جانسون و اعجماوغلو – رابینسون میباشد.
منابع
- احمدیعمویی، بهمن (1382)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: گام نو.
- اخوانکاظمی، بهرام (1389)، نقد و ارزیابی گفتمانهای اجتماعی – سیاسی مطرح در ج. ا.. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ارشدی، علی؛ کریمی، عبدالعلی (1392)، «بررسی وضعیت فقر مطلق در ایران در سالهای برنامه اول تا چهارم توسعه«. فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، شماره1، صص64-35.
- اطاعت، جواد و دیگران (1392)، مبانی توسعه ایران، تهران: نشر علم.
- بشیریه، حسین (1388)، دیباچهای بر جامعه شناسی سیاسی ایران: دوره جمهوری اسلامی ایران: تهران: نگاه معاصر.
- پسران، ایوالیلا (1400)، مبارزه ایران برای استقلال اقتصادی؛ اصلاحات و ضد اصلاحات در ایران پسا انقلاب، تهران: نشر نهادگرا.
- خواجهنائینی، علی؛ عطار، سعید (1394)، «بررسی و تحلیل عوامل موثر برناکارآمدی نظام سیاستگذاری در ایران». فصلنامه سیاستگذاری عمومی، دوره 1، شماره1، صص20-1.
- دلاوری، ابولفضل (1401)، «دولت و سیاست تنازعی در ایران معاصر؛ ضرورت گذار به دولت مصالحهجو»، پژوهشهای راهبردی سیاست، سال8، شماره32. صص 62-37.
- دلفروز، محمد تقی (1400)، دولت و توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات آگاه.
- درویش، صفیالله و دیگران (1401)، «تحلیل گفتمان اقتصادی دولت روحانی: از اقتصاد نئولیبرال تا اقتصاد مقاومتی». فصلنامه سیاست متعالیه. سال10، شماره37. صص236-220
- راغفر، حسین (1389)، نابرابریها در آیینه پژوهش، تهران: انتشارات دانشگاه شاهد.
- راغفر، حسین (1398)، احمدی در مورد بیانیه توسعه اعلام کرد که برنامه چهارم آمریکایی است. کد خبر: 46277. در دسترس در:masalasonline.com.
- راهداری، علیرضا؛ نصر، مصطفی (1396)، «چالشهای اتاق فکر در ایران؛ فرآیند مدیرت توسعه»، دوره30، شماره2، صص54-23.
- ربیعی، کامران (1399)، «دولت توسعهگرا و چالشهای توسعه اقتصادی در ایران». فصلنامه جامعه شناسی تاریحی، دوره12. شماره1.
- رفیعپور، فرامرز (1387)، توسعه و تضاد. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- رنانی، محسن (1399)، کتاب توسعه: گزارش مقدماتی مرور تلفیقی بر جایگاه ایران در شاخصهای جهانی توسعه. اصفهان: نشر فرهنگ مردم.
- زنگنه، پیمان؛ اطهری، سید حسین (1401)، «دشواره رویاگونگی و توسعه؛ نگاهی به مناسبات دولت با مدرنیته در ایران پساانقلاب.» فصلنامه رهیافتهای سیاسی –بینالمللی، دوره 13. شماره4. صص. 35-11.
- ستاری، سجاد (1400)، «قدرت و وضعیت استثنا جبری در ایران(شالوده و شرابط امکان)». فصلنامه دولت پژوهی، سال8، شماره31. صص29-1.
- ستاری، سجاد (1401)، گفتارهای نو در جامعه شناسی سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- سرزعیم، علی (1396)، پوپولیسم ایرانی؛ تحلیل کیفیت حکمرانی محمود احمدینژاد از منظر ارتباطات سیاسی، تهران: نشر کرگدن
- سینایی، وحید؛ زمانی، سمیه (1391)، «بررسی نقش دولت و مجلس در تغییر سیاستهای اقتصاد ایران؛ مطالعه موردی برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1372-1368)». «دوفصلنامه دانش حقوق اقتصادی». سال19، شماره2. صص100-72.
- شقاقیشهری، وحید (1397)، «ارزیابی برنامههای توسعه کشور از نظر تحقق اهداف اقتصادی». فصلنامه مجلس و راهبرد، سال25. شماره94، صص237-209.
- صادقی، علیرضا (1401) زندگی روزمرهی تهی دستان شهری، تهران: انتشارات آگاه.
- طالشمیکائیل، پژمان و دیگران (1401)، «بررسی نقش دولتهای توسعهگرا ایران در توسعه اقتصادی(پس از انقلاب اسلامی)». فصلنامهی مطالعات دولتپژوهی در جمهوری اسلامی ایران. سال8. صص96-73.
- طیبنیا، علی (1371)، «کمین تورم پولی، تجربه ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 49.
- عجم اوغلو، دارون، رابینسون، جیمز (1399)، راه باریک آزادی، ترجمه سید علیرضا بهشتی شیرازی و جعفر خیرخواهان، تهران: انتشارات روزنه.
- عظیمی، حسین (1391)، اقتصاد ایران؛ توسعه، برنامهریزی، سیاست و فرهنگ، به کوشش خسرو نورمحمدی، تهران: نشر نی.
- فاضلی، نعمتالله (1398)، چرا و چگونه علوم انسانی و اجتماعی در خدمت ناصلح قرار میگیرد. سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران در علوم انسانی، اجتماعی و صلح. تهران.
- فتاحی، سجاد (1400)، ایران و مساله پایداری: دیباچهای بر طراحی و تحلیل سیستمهای حکمرانی، تهران: نشر مهراندیش.
- فولادیان، مجید (1396)، نفش شبکه ملی جامعه و دانشگاه و نخبگان دانشگاهی در حوزه سیاستگذاری اجتماعی کشور.
- قادری، هاشم و دیگران (1402)، «پوپولیسم و سیاست در ایران پس انقلاب؛ تحلیل محتوای گفتارهای روسای جمهور از 1388 تا 1395.» فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست. دوره 12. شماره44. صص58-9.
- کاظمیپور، عبدالحمید؛ گودرزی، محسن (1401)، چه شد؟ داستان افول اجتماع در ایران، تهران: نشر اگر.
- گزارش علی ربیعی از جلسه آنلاین برخی از اعضای دولت دوازدهم، بازیابی شده در سایت خبری – تحلیلی انتخاب. بازیابی شده در تاریخ 16 اسفند 1400 در دسترس در: http://www.entekhab.ir/665802/
- لفتویچ، آندریان (1400)، دولتهای توسعهگرا، ترجمه جواد افشارکهن، تهران: نشر پیله.
- مردیها، مرتضی (1397)، «نقش توسعه اقتصادی در تحول فرهنگی؛ عصرپساجنگ در ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال13، شماره2، صص116-87.
- مصلی نژاد، عباس (1396)، آسیبشناسی توسعه اقتصادی ایران، تهران: نشر اختران.
- مصلی نژاد، عباس (1397)، دولت و توسعه اقتصادی در ایران. تهران: نشر نی.
- مظاهری، طهماسب (1392)، سرنوشت سازماندهی اقتصادی در دولت خاتمی. کد خبر: 40583. در دسترس در: eghtesadonline.com.
- موثقی، احمد (1385)، «اقتصاد سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی». فصلنامه سیاست. شماره71. صص354-311.
- مهدیپور، آسیه؛ فرهانی، مریم (1398)، «بررسی رابطه علی توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی(مطالعه موردی: دولتهای سازندگی و اصلاحات)»، فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بینالملل، شماره2، صص685-657.
- موسوی،سیدقائم؛ موسوی، سیدحجتالله (1398)، «مقایسه گفتمانی توسعه در دولتهای احمدینژاد و روحانی». ماهنامهی علوم انسانی. شماره32. صص138-121.
- نیلی، مسعود و همکاران (1387)، دولت و رشد اقتصادی در ایران، تهران: نشر نی.
- هاشمی، مسعود و دیگران (1401)، «اقتصاد سیاسی توسعه در ج.ا.ایران؛ تقدم امر سیاسی بر امر سیاستی و پیامدهای توسعهای آن»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره3، پیاپی67، صص 274-227.
- Behdad, S (1988), The Political Economy of Islamic Planning in Iran, in Post-Revolutionary Iran. Edited by Amirahmadi, H and et.al. London: West View press.
- (2010), Statistical Review of World Energy 2010. Online. Available at: www.bp.com/1productlanding.do? categoryId=6229&contentId=7044622(accessed September 24,2010)
- DeVellis, R. F., & Thorpe, C. T. (2021), Scale development: Theory and applications. Sage publications.
- Evans, P. (2004), Development as institutional change: the pitfalls of monocropping and the potentials of deliberation. Studies in comparative international development, 38(4), 30-52.
- Fishman, R. M. (2017), How Civil Society Matters in Democratization: Setting the Boundaries of Post-Transition Political Inclusion, Comparative Politics, 49(3), 391–409, doi:10.5129/001041517820934294.
- Gardner, K.; & Hobart, M. (2006), “An Anthropological Critique of Development: The Growth of Ignorance”, The Journal of the Royal Anthropological Institute, 1(1). https://doi.org/10.2307/3034254.
- Institute for Economics & Peace. Global Peace Index 2019: Measuring Peace in a Complex World, Sydney, June 2019. Available from: http://visionofhumanity.org/reports (accessed Date Month Year).
- Karsehnas, M. (1990), Oil, State and Industrialization in Iran, Cambrige: Cambrige University.
- Moon, J. A. (2013), Reflection in learning and professional development: Theory and practice.
- Porras, J. I., & Robertson, P. J. (2017), Organizational development: Theory, practice, and research. Consulting Psychologists Press.
- Rakner, L., & Randall, V. (2017), “Introduction” in Burnell, P. J., Rakner, L., & Randall, V. (Eds.). Politics in the developing world. Fifth edition, Oxford University Press. Pp. 1-9.
- Rapley, J. (2018), Understanding development: Theory and practice in the third world. Psychology Press.
- The 2023 Legatum Prosperity Index (2023), https://www.prosperity.com/ https://docs.prosperity.com/9616/7756/5038/The_2023_Legatum_Prosperity_Index_report.pdf
- Welles M. Abreu & Ricardo C. Gomes (2021), Shackling the Leviathan: balancing state and society powers against corruption, Public Management Review, DOI: 10.1080/14719037.2021.1893802
- Woo-Cumings, M. (Ed.) (2019), The developmental state. Cornell University Press.