,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.48308/piaj.2023.232343.1423
چکیده
فارابی را بنیان گذار فلسفه در جهان اسلام میدانند. وی گفتمانی آمیخته از عقل یونانی، نقل اسلامی و خرد ایرانی ارائه نمود. این نوشتار واکاوی مولفههای ایرانی این گفتمان را موضوع تامل قرار داده است. در واقع کوشش نوشتار شناسایی چندوچون حضور و امتداد حکمت ایرانی در اندیشه معلم ثانی است. به باور ما، فارابی ایرانیاندیشی را در هستیشناسی، شناختشناسی و سیاستاندیشی ویژهاش دنبال کرده است. پژوهش در تلاش برای مشابهیابی این سه مولفه گفتمان سیاسی فارابی در گفتمان خرد سیاسی ایرانی است. در این میان میتوان هستیشناسی را معادل سلسله فرشتگان به مثابه عامل پیوستگی آسمان و زمین، شناختشناسی را در مرتبه بلند خرد و سیاستاندیشی را در جایگاه برجسته شاه آرمانی در اندیشه ایرانی سراغ گرفت. بازشناسی و بازخوانی مایههای ایرانی اندیشه سیاسی فارابی با بهره گیری از چارچوب نظری تبارشناسی و در سه بخش هستی شناسی، شناختشناسی و سیاستاندیشی به نگارش درآمده است.
منابع
- ابن ابی اصیبعه، احمد ابن قاسم (1386-1387 ه ش)، عیون الانباء فی طبقات الأطباء،ج2، مقدمه: محمد مهدی اصفهانی، محقق: جعفر غضبان، مصحح: محمود نجم آبادی، دانشگاه علوم پزشکی ایران. مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، تهران.
- ابن رشد (1387)، تلخیص الخطابه، تحقیق و شرح محمد سلیم سالم، القاهره: المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
- ابن مقفع و ابن بهریز (1381)، المنطق: حدود المنطق، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش پژوه، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه.
- افلاطون (1380(م1989))، مجموعۀ آثار، ترجمۀ محمدحسن لطفی، جلد 4، خوارزمی، تهران.
- امین، حسن (1881ش-1948م)، اعیان الشیعه، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.
- اوستا (1371)، تصحیح جلیل دوستخواه، جلد 2، تهران: مروارید.
- اوشیدری، جهانگیر (1371)، دانشنامه مزدیسنا، تهران، نشر مرکز.
- بدوی عبدالرحمن (1418ق)، افلاطون فی الاسلام، بیروت، دار الاندلس.
- بندهش (1380)، فرنبغ دادگی، گزارنده مهرداد بهار، تهران، توس.
- بهروز، ذبیح (1387)، تقویم و تاریخ در ایران، تهران: نشر چشمه.
- جاحظ، عمرو بن بحر (1328)، تاج، تصحیح: حبیب الله نوبختف تهران: کمیسیون معارف.
- الجر، خلیل، الفاخورى، حنا (1358)، تاریخ فلسفه در جهان اسلامى، ج2، ترجمه عبدالحمید آیتى، چاپ اول، تهران: کتاب زمان.
- حقیقت، عبدالرفیع (1300)، تاریخ علوم و فلسفه ایرانى از جاماسب حکیم تا حکیم سبزوارى، چاپ اول، تهران: اساطیر.
- حکمت، نصرالله (1386)، زندگی و اندیشۀ حکیم ابونصر فارابی، الهام، تهران.
- حلبى، على اصغر (1361)، تاریخ فلسفه در ایران و جهان اسلامى، چاپ دوم، تهران، انتشارات زوار.
- خوشرو، غلامعلی (1374)، شناخت انواع اجتماعات از دیدگاه فارابى و ابن خلدون، چاپ اول، تهران: اطلاعات.
- دانش پژوه، محمدتقی (1390)، دورنمایی از زندگی و اندیشۀ فارابی، در فارابی شناسی: گزیدۀ مقالات، به اهتمام میثم کرمی، تهران: انتشارات حکمت. ص 29-30.
- دانشپژوه، محمدتقی (1367)، اندیشۀ کشورداری نزد فارابی، فرهنگ، شماره 2و3. ص 153-186.
- داوری، رضا (1362)، فارابى مؤسس فلسفه اسلامى، چاپ اول، تهران: مرکز مطالعات فرهنگى.
- داوری، رضا (1354)، فلسفه مدنى فارابى، تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر.
- دوشن گیمن، ژاک (1350)، زرتشت و جهان غرب، ترجمه مسعود جهان نیا، چ نخست، تهران، انجمن فرهنگ ایران باستان.
- زنر، رابرت چارلز (1375)، طلوع و غروب زرتشتیگری، ترجمهی تیمـور قـادر ی، تهران، فکـر روز.
- شایست ناشایست (1369)، ترجمه کتایون مزداپور، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- شهرزوری شمس الدین محمد (1380)، شرح حکمه الاشراق، تصحیح و تحقیق حسین ضیایی تربتی، تهران، پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی.
- صفا، ذبیح الله صفا (1371)، تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- طباطبایى، سید جواد (1373)، زوال اندیشه سیاسى در ایران، تهران، کویر.
- فارابى، ابونصر محمد (1991م)، آراء اهل مدینه الفاضله، الدکتور البیرنصرى نادر، طبع السادسة، بیروت: دار المشرق.
- فارابى، ابونصر محمد (بىتا)، السیاسة، بى جا: بى نا، کپى نسخه اصلى.
- فارابى، ابونصر محمد (1405ق)، فصوص الحکم، قم: بیدار.
- فارابى، ابونصر محمد (1390)، التنبیه علی سبیل السعاده، ترجمۀ نواب مقربی، تهران، بنیاد حکمت ملاصدرا.
- فارابى، ابونصر محمد (1389)، السیاسه المدنیه، ترجمۀ حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
- فارابى، ابونصر محمد (1361)، اندیشههای اهل مدینۀ فاضله، ترجمۀ سیدجعفر سجادی، تهران: طهوری.
- فارابى، ابونصر محمد (1995)، تحصیل السعاده، قدم له و شرحه علی بو ملجم، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
- فارابى، ابونصر محمد (1358)، سیاست مدنیه فارابى،ترجمه و شرح سید جعفر سجادی ،چاپ اول، تهران: انجمن فلسفه ایران.
- فارابى، ابونصر محمد (1358)، سیاست مدنیه، ترجمه دکتر سید جعفر سجادى، چاپ اول، تهران: انجمن فلسفه ایران.
- فارابى، ابونصر محمد (1388)، فصول منتزعه، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
- فضلیت، فریدون (1311)، دینکرد سوم، ج 1 ، تهران، فرهنگ دهخدا.
- فولتس ریچارد (1385)، دینهای جادۀ ابریشم، ترجمۀ ع. پاشایی، تهران: انتشارات فراروان.
- قادری، حاتم (1379)، اندیشههاى سیاسى در اسلام و ایران، چاپ چهارم، تهران، سمت.
- کوربن، هانرى (1370)، تاریخ فلسفه اسلامى، ترجمه جواد طباطبایى، تهران: کویر.
- مجتبایی، فتح الله (1352)، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران، انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان.
- مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1374)، مروج الذهب، ج1، چاپ پنجم، تهران ، انتشارات علمی و فرهنگی.
- مهاجرنیا، محسن (1380الف)، اندیشه سیاسى فارابى، چاپ اول: قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
- مهاجرنیا، محسن (1380ب)، دولت در اندیشه سیاسى فارابى، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگى دانش و اندیشه معاصر.
- ناظرزاده کرمانى، فرناز (1376)، اصول و مبادى فلسفه سیاسى فارابى، شرح نظریه مدینه، چاپ اول، قم: انتشارات دانشگاه الزهراء.
- نعمه، عبدالله (1367)، فلاسفه شیعه، مترجم جعفر غضبان، چاپ اول، تبریز: کتابفروشى ایران.
- Simons, Jon (1995), Foucault & the political. London: Routledge.