,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
10.48308/piaj.2023.223614.1402
چکیده
استقرار نظم سیاسی دموکراتیک دغدغه اصلی بسیاری از جوامع بشری به ویژه در دنیای معاصر بوده است. اما ظهور و بروز مدلهای سیاسی دموکراتیک را باید از جهان غرب دانست. این واقعیت به طرح ایدهای انجامیده که مدلهای دموکراسی را تنها در بستر فرهنگ غربی قابل تحقق میداند. بر این مبنا جوامع غیرغربی یا باید پذیرای فرهنگ غربی باشند یا به نظامهای استبدادی تن دهند. هدف از پژوهش پیش رو به چالش کشیدن این دو مفروض و بررسی امکان ارئه الگوی بومی نظم سیاسی دموکراتیک در جوامع اسلامی است تا همزمان ضمن حراست از فرهنگ بومی، به استقرار ارزشهای دموکراتیک در این جوامع کمک رساند. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی در پی ارائه الگویی با عنوان «دموکراسی تعاملی» است . یافته اصلی این مقاله آن است که کارگزاران سیاسی در جوامع اسلامی با رجوع به سه عنصر ارزشهای اسلامی، زندگی روزمره و دیگری، و در یک فرایند دائمی تعامل میان خود (مفاهمه)، میتوانند اولویتهای جامعه را در یک فرایند نهادمند به نام دموکراسی تعاملی استخراج کنند. نتایج این پژوهش بر امکان دموکراتیزاسیون بومی، احیای هویت اسلامی و کارآمدسازی جوامع اسلامی تاکید دارد. از این منظر تعامل ثقل نظم سیاسی دموکراتیک اسلامی خواهد بود.
منابع
- ابراهیم، محمد (1385)، جنبش اسلامی تونس، ترجمه جواد اصغری، تهران: اندیشه سازان نور.
- اسپوزیتو و وال، 1373)، "ماهیت دموکراتیک اسلام" ترجمه نسرین حکمی، مجله کیان، شماره 22.
- اسپوزیتو، جان و وال، جان (1392)، جنبشهای اسلامی معاصر؛ اسلام و دموکراسی، ترجمه شجاع احمدوند، چاپ چهارم، تهران: نی.
- انتخابی،نادر (1392)، دین، دولت و تجددد در ترکیه، تهران: هرمس.
- انصاری، منصور (1384)، دموکراسی گفتگویی، تهران: مرکز.
- اینگلهارت، رونالد و نوریس، پیپا (1389)، مقدس و عرفی؛ دین و سیاست در جهان، ترجمه مریم وتر، چاپ دوم، تهران: کویر.
- بسام طیبی (1389)، اسلام، سیاست جهانی و اروپا، ترجمه محمود سیفی پرگو، تهران: دانشگاه امام صادق (علیه السلام)
- بشیریه، حسین (1380)، درسهای دموکراسی برای همه، تهران: مؤسسه پژوهشی نگاه معاصر.
- البنا، حسن (1372)، آموزشهای اسلامی، ترجمه عبدالعزیز سلیمی، تهران: احسان.
- البنا، حسن (بی تا)، خاطرات زندگی حسن البنا، ترجمه ایرج کرمانی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
- پایا، علی (1383)، «دموکراسی اسلامی؛ امکان یا امتناع»، نشریه آیین، شماره 2، 28-23.
- جرجیس، فواز (1382)، آمریکا و اسلام سیاسی؛ رویارویی فرهنگها یا تضاد منافع، ترجمه سید محمد کمال سروریان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- الحسینی، اسحاق موسی (1375)، اخوان المسلمین، بزرگترین جنبش اسلامی معاصر، ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران: اطلاعات.
- حقیقت، سید صادق (1379)، اندیشه کلامی سیاسی عبده، نامه مفید، شماره 22، ص 182-163.
- ریتزر، جورج (1377)،نظریههای جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، علمی فرهنگی.
- سید قطب (1349)، ادعا نامهای علیه غرب، ترجمه سید علی خامنهای و سید هادی خامنه ای، مشهد: دقت.
- سید قطب (1369)، ویژگیهای ایدنولوژی اسلامی، ترجمه سید محمد خامنه ای، تهران: کیهان.
- سید قطب (1372)، ما چه میگوییم، ترجمه سید هادی خسروشاهی،چاپ بیست و سوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- السید، رضوان (1383)، اسلام سیاسی معاصر در کشاکش هویت و تجدد، ترجمه مجید مرادی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- السید، رضوان (1385)، شورا بین نص و تجربه تاریخی، ترجمه مجید مرادی، مجله علوم سیاسی، ش 36، ص 199-266.
- صدر، محمد باقر (1359)، لمعه فقهیه تمهیدیه عن شروع ددستور الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه، تهران: بنیادد بعثت.
- صدر، محمد باقر (1375)، اقتصادنا، مشهد: مکتب الاعلام السلامی.
- طباطبایی، محمد حسین (1360)، ج 18، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم": بنیاد علمی فرهنگی علامه طباطبایی.
- العروی، عبداله (1381)، اسلام و مدرنیته، ترجمه امیر رضایی، تهران: قصیه سرا.
- عنایت، حمید (1362)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی.
- عنایت، حمید (1362)، تفکر سیاسی نوین اسلام، ترجمه ابوطالب صارمی، تهران: امیر کبیر.
- عنایت، حمید (1372)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی.
- فیرحی، داود (1386)، اندیشه ایرانی(دموکراسی در بستر اسلامی)، اطلاعات حکمت و معرفت، سال دوم، شماره 5.
- فیرحی، داود (1386)، دموکراسی در بستر اسلام، اطلاعات حکمت و معرفت، شماره5، 35-27.
- فیرحی، داودد (1384)، شیعه و دموکراسی مشورتی در ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 67، ص 158-137.
- قرآن کریم.
- قرضاوی، یوسف (1390)، فقه سیاسی، ترجمه عبدالعزیز سلیمی، چاپ سوم، تهران: احسان
- کاستلز، مانوئل (1380)، عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه و فرهنگ (3جلد)، ترجمه احد علیقلیان، افشین خاکباز و حسن چاوشیان، تهران: طرح نو.
- کالهون، کریج (1386)، نظریه اجتماعی و سیاست هویت، ترجمه محمد قلی پور و علی محمدزاده، تهران: جامعه شناسان.
- کپل، ژیل (1366)، پیامبروفرعون؛ جنبشهای نوین اسلامی در مصر، ترجمه حمید احمدی، تهران: کیهان.
- لاهوری، محمد اقبال (بی تا)، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه محمد آرام، تهران: رسالت قلم.
- مارش، دیوید و استوکر، جری(1378) روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- مطهری، مرتضی (1374)، تکامل اجتماعی انسان، قم: صدرا.
- مکفرسون، سی.بی (1379)، جهان واقعی دموکراسی، ترجمه علی معنوی تهرانی، تهران: آگاه.
- موحد، مجید و عنایت، حلیمه (1385)، اسلام و دموکراسی؛ بررسی جامعه شناختی رابطه میان دینداری و تمایل به دموکراسی، نشریه مطالعات اجتماعی لیران،شماره یک، ص 264-235.
- موسوی خمینی، روح الله (1323)، کشف الاسرار، قم: آزادی.
- موسوی خمینی، روح الله (1378)، وصیت نامه سیاسی – الهی امام خمینی، چاپ پنجم، بی جا: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
- موسی الحسینی، اسحاق (1377)، اخوان المسلمین، بزرگترین حرکت اسلامی معاصر، تهران: اطلاعات.
- نایینی، محمد حسین (1378)، تنبیه الامه و تنزیه المله، تهران: بی نا
- نصر، سید حسین (1373)، جوانان مسلمان و دنیای متجدد، ترجمه مرتضی اسعدی، تهران: طرح نو.
- نقیب زاده، احمد (1390)، «دموکراسی لیبرال و ناهمخوانی بنیادهای نظری آن با غرب مسیحی و شرق اسلامی»، نشریه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 284، 61-54.
- هایدگر، مارتین (1389)، هستی و زمان، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
- هلد، دیوید، (1384)،مدلهای دموکراسی، ترجمه عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
- یاووز، هاکان (1391)، سکولاریسم و دموکراسی اسلامی در ترکیه، ترجمه احمد عزیزی، چاپ دوم، تهران: نی.
- النیفر، احمیده (2004)، النص الدینی و التراث الاسلامی؛ قراءة نقدیه، بیروت: دارالهادی.
- Al-Jaberi, Mohammad Abed (2009), Democracy, human Rights, an Law in Islamic Thought, London: I. B. Tauris.
- Bassam Tibi (1998), The challenge of fundamentalism, political islam and The New world Disorder, Barkeley, university of California press.
- Bayat, Asef (2007), Islam and Democracy; What is the Real Question? Amsterdam: Amsterdam University Press.
- Benet, Clinton (2005), Muslim and Modernity, Newyork: Continuum.
- dagi, Ihsan (2005), transfor mation of Islamic political identity in turkey, Rethinking the west and westernization, turkish studies, vol 6 , No1..
- dilemmas", Cooperation in Modern Society, London and New York: Routlege
- Donker, Teije Hidde (2013)," Re-emerging Islamism in Tunisia: Repositioning Religion In Politics and Society", Medi trranean politics, vol 18. No2. Pp207-227.
- El- sherif , Ashraf (2014), The muslim Brotherhood And The Future of political islam in eqypt, washinqton Dc, carneqic.
- ESposito, Jhon, Voll, Jhon, (2011), ”is iam democracy”, Humanities, Vol 22 , Number 6.
- Espossito, John and Piscatori, james, democratization and islam, middle east journal, Vol 45, no3, pp 427–440.
- Klandermans, Bert (2000), "Identity and protest; How group Identification helps to Over Com Collective action dilemmas", Cooperation in Modern Society, London and New York: Routlege
- Proventor, Nicolaas (2011), Is Islam Compatible with Democracy, Georgia Political Scince Association Annual, Conference Savannah, 11 November.