,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
داریوش شایگان، از جمله متفکران برجستهی تاریخ معاصر ایران است که آفاق اندیشگیاش نه تنها در ایران، که تا دوردستهای عالم تفکر امتداد یافته است. شایگان در مواجهه با هجوم بیامان سیل ویرانگر مدرنیته، که میکوشید همهی هستی شرق را با خود ببرد، آوای بومیگرایی و بازگشت به هویت اصیل سر داد، ندایی که در دهههای چهل و پنجاه شمسی منادیان دیگری نیز چون فردید، شریعتی و آلاحمد یافت. مقالهی حاضر در پاسخ به این سئوال که: نسبت تفکر اسطورهای شایگان با نگاه وی به شرق و غرب چه بود و این امر چه تأثیری بر آرای وی در باب هویت بومی و اصیل گذاشت، با استفاده از رهیافت جامعهشناسی اندیشه و ابزار نقد اسطورهای، این فرضیه را به آزمون میگذارد که: شایگان با تأثیرپذیری از ذهنیت اسطورهای خود، که واجد مولفههایی چون عقلگریزی، تلقی دوری از زمان، جمعگرایی و برساختن تمایزهای دوتایی خیالی بود، ضمن برداشتی زیباییشناختی و استعلایی از شرق و نادیده گرفتن واقعیات و ویژگیهای بدوی تمدن شرقی، به برساخت هویتی موهوم به عنوان یگانه چارهی مواجهه با مدرنیتهی غربی رسید.
- الف) منابع فارسی
- ارشاد، محمدرضا. (1390). گستره اسطوره، تهران: هرمس.
- اشمیت، کارل. (1389). مفهوم امر سیاسی، ترجمه صالح نجفی در قانون و خشونت، ترجمه مراد فرهادپور، امید مهرگان و صالح نجفی، تهران: رخ داد نو.
- بروجردی، مهرزاد. (1387). روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
- تئودور، هنری. (1383). اسطورۀ سیاسی، ترجمه سید محمد دامادی، تهران: امیرکبیر.
- ستاری، جلال. (1387). اسطوره امروز، تهران: انتشارات مرکز.
- ستاری، جلال. (1383). اسطوره در جهان امروز، تهران: انتشارات فکر روز.
- سروش دباغ. (1390). ترنم موزون حزن؛ تأملاتی در روشنفکری معاصر، تهران: کویر.
- شایگان، داریوش. (1356). آسیا در برابر غرب، تهران: امیرکبیر.
- شایگان، داریوش. (1355). بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی، تهران: امیرکبیر.
- شایگان، داریوش. (1376). زیر آسمانهای جهان، ترجمۀ نازی عظیما، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
- شایگان، داریوش. (1389). داستان زائر شرقی در غربت غربی؛ چه بخواهم، چه نخواهم شرقیام (گفتوگو)، مهرنامه، سال اول، شماره دوم، اردیبهشت، ص 83.
- شهریوری صدقی، نادر. (1387). سیاست رومانتیک، تهران: رخداد نو.
- حقدار، علیاصغر. (1385). داریوش شایگان و بحران معنویت سنتی، تهران: کویر.
- دریابندری، نجف. (1380). افسانه اسطوره، تهران: نشر کارنامه.
- دین پرست، منوچهر. (8/7/1391). داریوش شایگان، فیلسوف آسمانهای جهان در:
- http://iranianstudies.org/fa/
- کاسیرر، ارنست. (1385). افسانه دولت، ترجمه تجف دریابندری، تهران: خوارزمی.
- کاسیرر، ارنست. (1378). فلسفۀ صورتهای سمبلیک، جلد دوم، اندیشه اسطورهای، ترجمۀ یدالله موقن، تهران: هرمس.
- میرسپاسی، علی. (1387). روشنفکران ایران: روایتهای یاس و امید، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر توسعه.
- میلانی، محسن. (1388). شکلگیری انقلاب اسلامی؛ از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمه مجتبی عطارزاده، تهران: گام نو.
- نبوی، نگین. (1388). روشنفکران و دولت در ایران: سیاست، گفتار و تنگنای اصالت، ترجمه حسن فشارکی، تهران: نشر شیرازه.
- ب) منابع انگلیسی
- Aronoff, Myron J. (1980). Ideology and Interest: The Dialectics of Politics, Political Anthropology Yearbook I, New Brunswick and London: Transaction Books.
- Morford , Mark P.O. and Lenardon, Robert J. (2003). Classical Mythology, Oxford University Press New York, New York.
- Stevanović, Branislav. (2008). From Archaic to Modern (Political) Myth: The Causes, Functions and Consequences, Philosophy, Sociology, Psychology and History, Vol. 7, No1.
- Strauss, Claude-Levi. (1963). The Structural Study of Myth, the Journal of American Folklore, vol. 68, No. 270.
- Svilcic, Nikasa and Maldini, Pero. (1994). Anthropological Analysis and Roles of Political Myths, Coll. Antropol.
- Cassirer, E. (1974). An Essay on Man, New Haven: Yale University Press.